Zapalenie pęcherza moczowego – jak sobie z nim poradzić?

Zakażenia układu moczowego (ZUM) charakteryzują się obecnością drobnoustrojów w dowolnej części układu moczowego. Wiele osób przynajmniej raz w życiu doświadczyło ich objawów. Schorzenie może wystąpić w każdym wieku – zarówno u dorosłych, jak i dzieci. Zdarza się, że zakażenie układu moczowego nawraca – u połowy pacjentów infekcja pojawia się po raz kolejny nawet w tym samym roku. Jedną z najczęstszych postaci ZUM jest zapalenie pęcherza moczowego.

ZAPALENIE PĘCHERZA MOCZOWEGO

Zapalenie pęcherza moczowego jest to stan zapalny błony śluzowej pęcherza moczowego. Zazwyczaj rozwija się on pod wpływem obecności patogenów. Dostają się one przez cewkę moczową. Schorzenie bywa potocznie określane mianem "przeziębienie pęcherza". Jest to jednak nazwa niemedyczna.

Zapalenie pęcherza moczowego występuje często w populacji. Problem zdecydowanie częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. Wynika to z budowy anatomicznej (bliskie sąsiedztwo odbytu i krótka cewka moczowa, przez którą drobnoustroje łatwiej wnikają do dróg moczowych). Według niektórych danych wśród pań występowanie zakażenia układu moczowego jest 50-krotnie częstsze. Nie oznacza to jednak, że panowie nie są na nie narażeni. W ich przypadku zapalenie pęcherza moczowego częściej prowadzi do powikłań.

Tego rodzaju zakażenie układu moczowego występuje najczęściej u kobiet między 15. a 34. rokiem życia. W przypadku mężczyzn najwięcej zachorowań odnotowuje się po 50. roku życia. Również w przypadku dzieci zapalenie pęcherza moczowego częściej zdarza się u dziewczynek.

JAKIE SĄ OBJAWY ZAPALENIA PĘCHERZA MOCZOWEGO?

U osób dorosłych objawy zapalenia pęcherza moczowego zwykle są dość charakterystyczne i często wystarczają do postawienia rozpoznania. Zwykle są to:

• częste oddawanie moczu,
• ból przy oddawania moczu,
• pieczenie podczas oddawania moczu (zwłaszcza pod koniec mikcji),
• nieprzyjemny zapach moczu,
• bolesne parcie na pęcherz, nawet jeśli ten jest niemal pusty
• ból podbrzusza,
• krwiomocz,
• ból w okolicy lędźwiowej kręgosłupa.

Krwiomocz to obecność krwi w moczu. Z tego powodu przyjmuje on ciemnobrunatny lub czerwony kolor. Jest to skutek stanu zapalnego, który obejmuje błonę śluzową pęcherza moczowego. U części osób w czasie infekcji układu moczowego występuje nietrzymanie moczu, czyli nagła i niekontrolowana mikcja.

Jeżeli chodzi o objawy zapalenia pęcherza moczowego u seniorów, sytuacja jest nieco inna. U osób starszych często nie obserwuje się powyższych dolegliwości. Natomiast występujące nietrzymanie moczu zwykle nie jest kojarzone z infekcją, a z osłabieniem mięśni dna miednicy związanym z wiekiem. W efekcie seniorzy nie zgłaszają się do lekarza. Zdarza się, że u osób starszych, przechodzących zapalenie bezobjawowo, dochodzi do sepsy.

Bezobjawowe zapalenie pęcherza może zdarzyć się również u ciężarnych. Stan ten wymaga leczenia, mimo że nie powoduje żadnych dolegliwości. Jednak obecność bakterii w drogach moczowych stanowi zagrożenie dla matki i rozwijającego się w macicy dziecka. Zapalenie pęcherza w ciąży może doprowadzić do odmiedniczkowego zapalenia nerek lub przedwczesnego porodu. Dlatego przyszłe mamy muszą regularnie wykonywać badanie moczu. Należy pamiętać, że u ciężarnych mogą rozwinąć się również typowe objawy infekcji układu moczowego (ból i pieczenie w czasie oddawania moczu, częste oddawanie moczu, krwiomocz).

Nietypowe mogą być też objawy zapalenia pęcherza moczowego u dzieci. U najmłodszych zwykle występuje gorączka. Zdarza się, że jest to jedyna dolegliwość. Poza tym dziecko może być rozdrażnione, nie mieć apetytu, wymiotować, być senne, a nawet moczyć się w nocy.

JAKIE SĄ PRZYCZYNY ZAPALENIA PĘCHERZA?

Przyczyną zakażenia układu moczowego jest zakażenie drobnoustrojami. Najczęściej są to bakterie. W zdecydowanej większości przypadków (ponad 90%) są to pałeczki okrężnicy (Escherichia coli). Mogą to być jednak jeszcze inne patogeny, m.in. Proteus, Staphylococcus, Klebsiella. Natomiast bardzo rzadko przyczyną zapalenia dróg moczowych są grzyby.

W prawidłowych warunkach drogi moczowe powyżej zwieracza pęcherza moczowego są jałowe. Oznacza to, że nie ma w nich żadnych drobnoustrojów – nawet tych zaliczanych do naturalnej flory bakteryjnej. Mogą się jednak tam przedostać, co zwykle skutkuje rozwinięciem się stanu zapalnego.

Do zakażenia układu moczowego dochodzi, gdy bakterie przedostaną się do dróg moczowych. Najczęściej wnikają przez cewkę moczową. Patogeny przyczepiają się do błony śluzowej dróg moczowych, gdzie intensywnie się namnażają i wędrują coraz wyżej – do pęcherza moczowego.

​​Ryzyko zakażenia dróg moczowych wzrasta w przypadku:

• chorych na cukrzycę,
• chorych z założonym cewnikiem do pęcherza moczowego,
• kobiet aktywnych seksualnie,
• kobiet stosujących doustną antykoncepcję hormonalną lub środki plemnikobójcze,
• osób z kamicą nerkową,
• mężczyzn z przerośniętym gruczołem krokowym,
• mężczyzn nieobrzezanych.

Zakażenie układu moczowego może być również związane z nieodpowiednią higieną intymną. Wyróżnia się niepowikłane i powikłane zapalenie pęcherza moczowego.

Niepowikłane zapalenie pęcherza moczowego

Niepowikłane zapalenie pęcherza to infekcja spowodowana przez E.coli. Mówi się o nim, gdy nie stwierdza się żadnych czynników predysponujących do zakażenia. Taka postać bardzo często występuje u kobiet w wieku rozrodczym. Jego cechą charakterystyczną jest to, że bardzo łatwo poddaje się leczeniu. Rzadko też występują powikłania.

Powikłane zapalenie pęcherza moczowego

10% wszystkich przypadków stanowi powikłane zapalenie pęcherza. Jest to sytuacja, w której za infekcję odpowiadają inne drobnoustroje niż E.coli. Jednocześnie istnieją czynniki, które sprzyjają rozwojowi zakażenia. Mogą to być:

• wady układu moczowego skutkujące zastojem moczu,
• choroby przewlekłe zwiększające ryzyko infekcji,
• choroby przewlekłe utrudniające prowadzenie terapii,
• upośledzenie odporności.

Warto przy tym dodać, że chociaż płeć żeńska i wiek również są czynnikami ryzyka, nie stanowią o rozpoznaniu powikłanego zapalenia pęcherza.

PRZEWLEKŁE ZAPALENIE PĘCHERZA

Przy nawracającym zakażeniu układu moczowego rozpoznać można przewlekłe zapalenie pęcherza. Dotyczy ono przypadków, gdy:

• infekcja utrzymuje się powyżej 2 tygodni,
• nawroty infekcji zdarzają się dwa razy w miesiącu (stan ten trwa minimum 6 miesięcy).

W stan przewlekły może przejść ostra infekcja. Sprzyjają temu towarzyszące choroby ogólnoustrojowe. Mowa m.in. o kamicy nerkowej i cukrzycy. Przewlekłe zapalenie pęcherza skutkuje zmianami w obrębie błon śluzowych układu moczowego. Nabłonek staje się przekrwiony i bardziej przepuszczalny. Tym samym traci swoją naturalną barierę ochronną. Zmienia się również skład moczu. Wszystkie te czynniki sprawiają, że drobnoustroje mają dobre warunki do namnażania się.

ZAKAŻENIA UKŁADU MOCZOWEGO – JAKIE BADANIA ZROBIĆ?

Jeżeli zaobserwujesz u siebie objawy infekcji układu moczowego, niezwłocznie udaj się do lekarza. Specjalista zbierze wywiad chorobowy, a także zleci wykonanie szczegółowych badań. Rozpoznanie zapalenia pęcherza wymaga wdrożenia odpowiedniego leczenia.

Przy podejrzeniu zakażeń układu moczowego wykonuje się badanie ogólne moczu. Stwierdza się w nim leukocyturię i bakteriomocz. Jeżeli infekcje nawracają, lekarz zleca posiew moczu oraz badania obrazowe. Wśród nich największe znaczenie mają USG, urografia, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Aby badanie ogólne moczu było wiarygodne, należy przestrzegać kilku podstawowych zasad. Mocz należy pobrać rano (podczas pierwszej wizyty w toalecie) do czystego pojemnika. Pobierać trzeba środkowy strumień – pierwsze kilka mililitrów oddać do muszli, a resztę do kubeczka. Bardzo ważne jest, aby jak najszybciej dostarczyć go do laboratorium.

Aby badanie ogólne moczu było wiarygodne, należy przestrzegać kilku podstawowych zasad. Mocz należy pobrać rano (podczas pierwszej wizyty w toalecie) do czystego pojemnika. Pobierać trzeba środkowy strumień – pierwsze kilka mililitrów oddać do muszli, a resztę do kubeczka. Bardzo ważne jest, aby jak najszybciej dostarczyć go do laboratorium.

LECZENIE ZAPALENIA PĘCHERZA MOCZOWEGO

Leczenie zakażeń układu moczowego opiera się na farmakoterapii. W większości przypadków wystarczy przyjmowanie antybiotyku. Taka terapia trwa do 7 dni. Lek wybiera się na podstawie antybiogramu. Jest to jednak możliwe tylko w sytuacjach, w których wykonano posiew moczu. Dzięki temu możliwe jest dopasowanie środka do konkretnego szczepu bakterii. Jeżeli nie wykonano tego badania (nie jest ono rutynowe), zwykle lekarz przepisuje lek, który wykazuje się wysoką skutecznością wobec E.coli. Problemem jest jednak rosnąca oporność patogenów na leki przeciwbakteryjne.

Leczenie zapalenia pęcherza polega również na stosowaniu leków z grupy chemioterapeutyków. Pełnią one rolę środków przeciwbakteryjnych. Działają one poprzez uszkadzanie DNA patogenów oraz hamowanie syntezy białek. Do tej grupy leków zaliczane są m.in. pochodne nitrofuranu (furazydyna, furagina). W niektórych przypadkach leki te wystarczą, aby zwalczyć objawy i nie ma konieczności stosowania antybiotyku.

Osoba chora na zapalenie pęcherza powinna również pić dużą ilość wody. Przy częstym oddawaniu moczu dochodzi do wypłukiwania patogenów z dróg moczowych. Jeśli objawy nie ustępują bądź pojawiają się powikłania, warto zarejestrować się do poradni urologicznej i skonsultować się z urologiem.

CO NA ZAPALENIE PĘCHERZA WYBRAĆ Z DOMOWYCH SPOSOBÓW?

W leczeniu zapalenia pęcherza można wspomóc się również naturalnymi sposobami. Terapia zlecona przez lekarza często jest łączona z stosowaniem ziół, które wykazują działanie moczopędne i przeciwzapalne. Można pić przyrządzone z nich napary lub wykorzystać je do kąpieli ziołowych (tzw. nasiadówek). Na zapalenie układu moczowego dobrze sprawdzają się: żurawina, rumianek, skrzyp polny, dziurawiec, kora wierzby.Warto również spożywać kwaśne owoce lub ich przetwory (np. soki). Powodują one zakwaszenie moczu. Dzięki temu patogeny nie mają odpowiednich warunków do namnażania się.

POWIKŁANIA ZAPALENIA PĘCHERZA MOCZOWEGO

Nieleczone infekcje w obrębie dróg moczowych prowadzą do groźnych powikłań. Jednym z nich jest odmiedniczkowe zapalenie nerek. Bakterie przedostają się z pęcherza moczowego do nerek. Stopniowo dochodzi do uszkodzenia tego narządu. Aby powstrzymać ten proces, konieczna jest szybka interwencja lekarska.

Inne powikłania zapalenia pęcherza moczowego to:

• niewydolność nerek,
• roponercze,
• zapalenie nerek,
• nadciśnienie tętnicze (zwykle przy nawracających infekcjach u dzieci),
• ropnie nerek.

Powikłaniem infekcji może być również urosepsa. To stan, w którym rozwija się uogólniona reakcja zapalna w reakcji na zakażenie bakteryjne dróg moczowych.

PROFILAKTYKA ZAPALENIA PĘCHERZA MOCZOWEGO

Ryzyko wystąpienia zakażenia układu moczowego można zmniejszyć poprzez stosowanie się do zasad profilaktyki. Głównie z nich to:

• codzienna higiena okolicy intymnej
• podcieranie się z góry na dół. Dzięki temu bakterie z odbytu nie przedostaną się w okolicę ujścia cewki moczowej
• codzienne zmienianie bielizny
• regularne oddawanie moczu. Wstrzymywanie mikcji sprzyja namnażaniu się bakterii w drogach moczowych
• oddawanie moczu po stosunku płciowym.
• unikanie stosowania dopochwowych środków plemnikobójczych.
• picie odpowiedniej ilości płynów (minimum 2 litry dziennie).

Pomóc może również dobrze zbilansowana dieta, która dostarcza wszystkich niezbędnych składników. Szczególną uwagę należy zwrócić na spożywanie produktów bogatych w witaminę C.