Zalecenia dietetyczne dla osób cierpiących na kamicę nerkową

Czym jest kamica nerkowa?

Kamienie nerkowe (stan zwany również kamicą nerkową lub kamicą moczową) to twarde złogi złożone z minerałów i soli, które tworzą się w nerkach.  Kamienie nerkowe mogą wpływać na każdą część dróg moczowych - od nerek po pęcherz.  Często kamienie tworzą się, gdy mocz staje się skoncentrowany, umożliwiając krystalizację i sklejanie się minerałów takich jak szczawiany czy fosforany.

Wydalanie, zwane także „rodzeniem” kamieni nerkowych może być bolesne, ale kamienie te zwykle nie powodują trwałych uszkodzeń, jeśli kamica zostanie rozpoznana w odpowiednim czasie. W zależności od sytuacji, pacjent może potrzebować jedynie leków przeciwbólowych i przyjmowania dużej ilości wody, aby wydalić kamień nerkowy. W innych przypadkach (na przykład, jeśli kamienie utkną w drogach moczowych, są związane z infekcją dróg moczowych lub powodują powikłania) może być konieczna operacja.

Dlaczego powstają kamienie nerkowe?

Kamienie nerkowe często nie mają jednej, określonej przyczyny, natomiast występowanie kilku czynników może zwiększać ryzyko ich powstania.

Kamienie nerkowe tworzą się, gdy mocz zawiera więcej substancji tworzących kryształy - takich jak wapń, szczawiany i kwas moczowy - niż płyn w moczu może rozcieńczyć.  Jednocześnie w moczu może brakować substancji, które zapobiegają sklejaniu się kryształów, tworząc idealne środowisko dla formowania się kamieni nerkowych.

Rodzaje kamieni nerkowych

Kamienie moczowe mogą składać się z kryształów różnych minerałów. W zależności od przewagi danego minerału w złogu wyróżniamy następujące rodzaje kamieni nerkowych:

Wapniowe

Najczęstsze są kamienie wapniowe.  Często są zbudowane ze szczawianu wapnia czy fosforanu wapnia.  Spożywanie mniejszej ilości pokarmów bogatych w szczawiany może zmniejszyć ryzyko rozwoju tego typu kamienia.  Żywność o wysokiej zawartości szczawianów obejmuje:

• czipsy
• orzeszki ziemne,
• czekoladę,
• buraki,
• szpinak.
  
  

Z kwasu moczowego

Ten rodzaj kamienia nerkowego występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet.  Mogą wystąpić u osób z dną moczanową lub przechodzących chemioterapię.  Pojawia się, gdy mocz ma zbyt kwaśne pH.  Dieta bogata w puryny może zwiększyć kwasowość moczu.

Struwitowe

Ten rodzaj kamienia występuje głównie u kobiet z infekcjami dróg moczowych (ZUM).  Kamienie te mogą być duże i powodować niedrożność dróg moczowych.  Są często konsekwencją infekcji nerek.  Leczenie podstawowej infekcji może zapobiec rozwojowi kamieni struwitowych.

Działania zapobiegawcze, czyli kilka słów o profilaktyce

Prawidłowe nawodnienie jest kluczowym środkiem zapobiegawczym powstawaniu kamieni nerkowych.  Zwiększenie ilości oddawanego moczu pomaga przepłukać nerki i usuwać złogi.  Spożywanie pokarmów bogatych w szczawiany z umiarem oraz zmniejszenie spożycia soli i białek zwierzęcych może również zmniejszyć ryzyko wystąpienia kamieni nerkowych.  Dieta ma więc ogromne znaczenie w profilaktyce.

Jaka dieta jest najlepsza, aby zapobiec kamieniom?

Nie ma jednego planu diety na zapobieganie kamieniom.  Większość zaleceń dietetycznych opiera się na rodzajach kamieni i jest zindywidualizowana dla każdej osoby.  Poniżej przedstawiamy szczegółowe wskazania:

Kamienie szczawianu wapnia: najczęstsze kamienie

Szczawiany naturalnie występują w wielu produktach spożywczych, w tym w owocach i warzywach, orzechach i nasionach, zbożach, roślinach strączkowych, a nawet w czekoladzie i herbacie.  Niektóre przykłady produktów spożywczych, które mają wysoki poziom szczawianów, to orzeszki ziemne, rabarbar, szpinak, buraki, czekolada i słodkie ziemniaki.  Ograniczenie spożycia tych pokarmów może być więc korzystne w profilaktyce.

Zaleca się przyjmowanie razem podczas jednego posiłku produktów zawierających wapń, takich jak mleko, jogurt oraz niektóre produkty bogate w szczawiany.  Szczawiany i wapń z pożywienia z większym prawdopodobieństwem zwiążą się ze sobą w żołądku i jelitach przed dostaniem się do nerek.  Zmniejszy to prawdopodobieństwo powstania kamieni nerkowych.

Dieta uboga w wapń faktycznie zwiększa szanse na rozwój kamieni nerkowych.  Nie ograniczaj więc wapnia w swojej diecie.  Pracuj nad ograniczeniem sodu w diecie i połącz produkty bogate w wapń z produktami bogatymi w szczawiany.  Zalecane spożycie wapnia w celu zapobiegania kamieniom wapniowym to 1000-1200 mg dziennie (3 porcje produktów mlecznych z posiłkami, aby spełnić zalecenie).

Kamienie kwasu moczowego

Czerwone mięso, podroby i skorupiaki zawierają duże ilości puryn.  Wysokie spożycie puryn prowadzi do większej produkcji kwasu moczowego, a w następstwie obciążenia nerek, które go wydalają.  Większe wydalanie kwasu moczowego prowadzi do bardziej kwaśnego moczu.  Wysokie stężenie kwasu w moczu z kolei ułatwia tworzenie się kamieni kwasu moczowego.

Aby zapobiegać kamieniom kwasu moczowego, należy ograniczyć spożywanie produktów o wysokiej zawartości puryn, takich jak czerwone mięso, podroby, piwo/napoje alkoholowe, sardynki i skorupiaki.  Należy przyjmować więcej z warzyw i owoców, produktów pełnoziarnistych i niskotłuszczowych produktów mlecznych.  Ograniczyć natomiast powinno się żywność i napoje słodzone cukrem, zwłaszcza te, które mają syrop glukozowo-fruktozowy.  Ogranicz także alkohol, ponieważ może zwiększać poziom kwasu moczowego we krwi.  Zmniejszenie ilości białka pochodzenia zwierzęcego oraz spożywanie większej ilości owoców i warzyw pomoże zmniejszyć kwasowość moczu, a to może pomóc obniżyć ryzyko powstawania kamieni moczowych.

Podsumowanie, czyli ogólne zalecenia dietetyczne w profilaktyce kamieni nerkowych

1. Pij dużo płynów: 2-3 litry dziennie
   
   Obejmuje to wszelkiego rodzaju płyny, takie jak woda, kawa i lemoniada, które mają korzystny wpływ na organizm, z wyjątkiem soku grejpfrutowego i napojów słodzonych.  Pomoże to wytwarzać mniej skoncentrowany mocz i zapewni lepszą filtrację.
   
   
2. Ogranicz żywność o wysokiej zawartości szczawianów
   
   Szpinak, wiele jagód, czekolada, otręby pszenne, orzechy, buraki, herbata i rabarbar zawierają dużą ilość szczawianów, więc warto rozważyć ich ograniczenie.
   
   
3. Przyjmuj odpowiednią ilość wapnia w diecie
   
   Trzy porcje nabiału dziennie pomogą zmniejszyć ryzyko powstawania kamieni wapniowych.
   
   
4. Spożywaj umiarkowaną ilość białka
   
   Wysokie spożycie białka spowoduje, że nerki będą wydalać więcej wapnia, co może powodować powstawanie większej liczby kamieni w nerkach
   
   
5. Unikaj dużego spożycia soli
   
   Wysokie spożycie sodu zwiększa zawartość wapnia w moczu, co przekłada się na wyższe ryzyko powstania kamieni.  Dieta o niskiej zawartości soli jest również ważna dla kontrolowania ciśnienia krwi.
   
   

Szukasz profesjonalnej placówki, w której wykonywane są zabiegi leczenia kamicy nerkowej?  Zapraszamy do zapoznania się z informacjami zawartymi na stronie Szpitala Zdrowie w Kwidzynie oraz w Polskim Centrum Urologii Zaawansowanej w Piasecznie.