Wcześniactwo a rozwój dziecka. 17 listopada Światowym Dniem Wcześniaka.

Dzieci urodzone przedwcześnie rozwijają się nieco odmiennie, nie oznacza to jednak, że rozwijają się nieprawidłowo. Wcześniaki szybko dorastają i doganiają swoich rówieśników. Dowiedz się, czym jest wcześniactwo dziecka i jak wpływa na dalszy rozwój dziecka.

Czym jest wcześniactwo?

Do wcześniaków należą dzieci urodzone między 22, a 36 tygodniem ciąży. W przypadku wcześniaków dochodzi do niepełnego rozwoju narządów wewnętrznych, co może prowadzić do komplikacji w zakresie funkcjonowania dziecka poza organizmem matki. 

Grupa dzieci urodzonych przedwcześnie obejmuje dużo indywidualnych przypadków. Zdarza się, że dziecko urodzone przedwcześnie jest mocno niedojrzałe. Zdarzają się także przypadki prawidłowego funkcjonowania dziecka urodzonego przedwcześnie. Ta druga grupa, dotyczy dzieci urodzonych bliżej 37 tygodnia ciąży. Stan zdrowia wcześniaka w momencie urodzenia, silnie definiuje jego dalszy rozwój w trakcie najbliższych miesięcy i lat. 

Aktualne standardy medyczne, proponują następujący podział wcześniaków definiujący stopień zaawansowania wcześniactwa:

• bardzo skrajne wcześniactwo – pomiędzy 22 a 28 tygodniem ciąży,
• skrajne wcześniactwo – pomiędzy 28 a 32 tygodniem ciąży,
• późne wcześniactwo – pomiędzy 32 a 37 tygodniem ciąży.

Ostatnia grupa, czyli późne wcześniaki, nie cierpią z powodu poważnych problemów zdrowotnych i charakteryzują się sprawnym i prawidłowym rozwojem w trakcie dorastania.

W celu zwiększenia świadomości społeczeństwa i rodziców, w zakresie opieki nad wcześniakami, znaczenia prawidłowego rozwoju dziecka i dbania o nie, uchwalony został Światowy Dzień Wcześniaka, który obchodzony jest 17 listopada. W wielu placówkach medycznych tego dnia popularyzowana jest wiedza medyczna o wcześniactwie, a symbolem tego święta jest para fioletowych skarpetek zawieszonych na sznurku od prania.

W jaki sposób objawia się wcześniactwo?

Noworodek po urodzeniu zostaje poddany ocenie, która weryfikuje stan dojrzałości morfologicznej. Na bazie tego badania, można określić charakterystyczne objawy wcześniactwa. Są nimi:

• obecność mazi płodowej,
• niedorozwój skóry,
• małżowina uszna pozbawiona chrząstki,
• brak obecności w dole moszny jąder (niezstąpione),
• pokrycie wcześniaka meszkiem płodowym.

Dalszej oceny objawów, jak np. problemów z samodzielnym oddychaniem, działaniem pęcherzyków płucnych i aktywnością psychoruchową, mogą dokonać lekarze specjaliści EMC z oddziałów Neonatologii w Piasecznie, Oddziału Noworodków i Wcześniaków w Kwidzynie oraz Poradni Neonatologicznej.

Kryteria oceny, dotyczą stopnia wcześniactwa, określonych według tygodnia ciąży, w którym dziecko przyszło na świat. Po porodzie określa się także stopień wykształcenia odruchów nerwowych, które oceniają rozwój układu nerwowego.

Rozwój wcześniaków – zagrożenia i choroby

Ze względu na niedojrzałość, wcześniak narażony jest na występowanie różnych zaburzeń. Stopniowe przyzwyczajenie dziecka do samodzielnego życia i dbanie o prawidłowy rozwój stanowią kluczowe znaczenie w kontekście minimalizacji ryzyka chorób metabolicznych oraz innych stanów zapalnych.

Dzieci urodzone jako wcześniaki pozostają pod obserwacją na oddziale intensywnej opieki noworodkowej. Sytuacja taka ma miejsce zaraz po urodzeniu dziecka. Na początku, dzieci te są narażone na problemy z oddychaniem. Z tego powodu często potrzebne jest zastosowanie specjalistycznej aparatury medycznej, która ułatwi im pobieranie tlenu.

Rozwój wcześniaka może przebiegać odmiennie w zależności od dziecka. Najbardziej narażone na występowanie chorób, są dzieci zakwalifikowane do kategorii, jaką jest ekstremalnie skrajne wcześniactwo. Wcześniak taki wymaga całodobowej opieki medycznej, w celu zwiększenia szans na przeżycie i zainicjowanie prawidłowego rozwoju.

Choroby dzieci i noworodków urodzonych przedwcześnie

Najpopularniejsze choroby i zaburzenia wśród dzieci urodzonych przedwcześnie, to:

• martwicze zapalenie jelit,
• retinopatia wcześniaków,
• zaburzenia słuchu,
• niedorozwój ośrodkowego układu nerwowego (np. uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego),
• wzmożone napięcie mięśni,
• zaburzenia prawidłowej temperatury ciała,
• zaburzenia pracy serca,
• zaburzenia oddychania.

W przypadku dzieci urodzonych od 22 do 37 tygodnia ciąży należy spodziewać się stanów związanych z osłabieniem odporności. Występuje u nich zwiększone ryzyko powikłań infekcyjnych, z uwagi na słabo wykształconą mikroflorę jelitową.

W zakresie funkcjonowania układu nerwowego wcześniaka warto także zwracać uwagę na rozwój psychoruchowy, co pozwoli na poprawną ocenę ewentualnych zaburzeń w układzie nerwowym. 

Rozwój wcześniaka

Każde dziecko rodzi się z odmiennymi predyspozycjami. Dzieci urodzone przedwcześnie miewają przeważnie trudności z dogonieniem rówieśników. Rozwój dziecka na wczesnym etapie jest określany przy użyciu tzw. siatki centylowej. Jest to obiektywna metoda rozwoju fizycznego dziecka. Oceniany jest przyrost masy ciała, obwód klatki piersiowej czy głowy noworodka. Dane porównuje się ze średnią skalą dla danej populacji dzieci.

W następnych miesiącach kontynuuje się ocenę wcześniaka. Analizuje się jaką posturę przedstawia jego ciało oraz jak przebiega dalszy ogólny rozwój. W późniejszym okresie warto zwrócić uwagę na rozwój psychoruchowy, czy dziecko podejmuje próby obcowania ze środowiskiem, czy prezentuje odpowiednie napięcie mięśni stabilizujących posturę oraz, czy reakcja na bodźce w otoczeniu dziecka jest normalna.

Ogromne znaczenie w kontekście dalszego rozwoju w latach szkolnych ma obserwacja zachowań psychoruchowych dziecka. Lekarz na okresowych badaniach stwierdza, jak przebiega rozwój psychiczny i ruchowy, jednak niektóre zachowania już na wczesnym etapie mogą zauważyć rodzice. Oczywiście w przypadku zaobserwowania nieprawidłowości należy zgłosić się jak najszybciej do specjalisty. Zarówno w przypadku wcześniaków, jak i dzieci urodzonych w poprawnym okresie ważna jest dbałość o prawidłowe nawyki zdrowotne, już od najmłodszych lat. Odpowiednie praktyki wdrożone wcześnie będą pozytywnie rzutować na dalszy rozwój dziecka, a nawet decydować i podatności na zachorowania na choroby cywilizacyjne w dorosłym życiu.