Uzależnienie od gier komputerowych – jak sobie z nim poradzić?

Uzależnienie to zaburzenie zdrowia psychofizycznego, które charakteryzuje się przymusem wykonywania określonych czynności lub zażywania pewnych substancji. Jest on na tyle silny, że niemożliwe jest odwrócenie od niego swojej uwagi. Jest to również o tyle trudne, że niezaspokojenie go skutkuje pojawieniem się szeregu nieprzyjemnych dolegliwości psychicznych lub fizycznych. Uzależnienie zawsze niesie za sobą negatywne skutki i jest przyczyną zaburzeń w codziennym funkcjonowaniu. Uzależnić można się od wielu rzeczy, również tych na pozór niegroźnych – np. gier komputerowych.

Gdy gry komputerowe stają się uzależnieniem…

O uzależnieniu od gier komputerowych możemy mówić, gdy pojawia się silne i trudne do opanowania pragnienie spędzania czasu przed ekranem komputera w celu prowadzenia rozgrywki, utrzymujące się przez dłuższy okres. Warto podkreślić, że nie jest jeszcze uzależnieniem przemożna chęć dołączenia do rozgrywki pojawiająca się od czasu do czasu lub ogromna chęć do gry jest podyktowana ekscytacją wywołaną np. nową premierą i przemija po kilku dniach.

Częstym objawem nałogu jest zaniedbywanie swoich obowiązków i relacji społecznych. W skrajnych przypadkach może dojść nawet do utraty umiejętności  normalnego funkcjonowania w świecie rzeczywistym.

Uzależnienie od gier komputerowych jest zaliczane do uzależnień behawioralnych. Zaburzenie zostało wpisane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) na listę Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11.

Uzależnienia behawioralne to zaburzenia związane z przymusowym powtarzaniem pewnych czynności w celu osiągnięcia pozytywnych emocji – zaspokojenia, ulgi, euforii, radości i przyjemności. Nie są one związane z działaniem substancji chemicznych na ciało lub umysł. Charakterystyczne dla nich jest to, że niemożliwe staje się też kontrolowanie swoich zachowań związanych z przedmiotem nałogu. Ponadto osoba uzależniona zazwyczaj nie ma wglądu w zaburzenie, co oznacza, że nie zdaje sobie sprawy, że jest uzależniona lub nie dopuszcza do siebie takiej możliwości.

Według wytycznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego uzależnienie od gier komputerowych można rozpoznać, gdy w ciągu ostatnich 12 miesięcy występuje przynajmniej 5 z 9 poniższych wzorców zachowań:

• nadmierne zaabsorbowanie grami komputerowymi,
• wycofanie z życia społecznego i utrata relacji z bliskimi osobami,
• ciągły wzrost zaangażowania w gry komputerowe,
• brak zainteresowania innymi dziedzinami (w tym tymi, które wcześniej sprawiały przyjemność),
• nieudane próby kontrolowania czasu poświęconego na gry,
• traktowanie gier komputerowych jako sposób na ucieczkę od problemów,
• oszukiwanie innych na temat czasu spędzanego na granie w gry komputerowe lub ukrywanie tej czynności,
• utrata pracy lub zaniedbywanie obowiązków szkolnych,
• dalsze granie w gry mimo wiedzy o szkodliwości tej czynności.

Pojawiają się także głosy, że uzależnienie od gier komputerowych można rozpoznać, gdy czas spędzany przed komputerem wynosi ponad 35 godzin tygodniowo (wyłączając czas przeznaczany na pracę lub naukę).

Kogo dotyczy uzależnienie od gier komputerowych?

Błędne jest przekonanie, że uzależnienie od gier komputerowych występuje wyłącznie u dzieci i młodzieży. Owszem, młodzi ludzie są nieco bardziej narażeni na wystąpienie nałogu, ponieważ grupa ta częściej korzysta z komputera i innych technologii, co jest całkowicie naturalne dla tego pokolenia. W 2019 roku na zlecenie Urzędu Komunikacji Elektronicznej przeprowadzono badania, z których wynika, że ponad 75% dzieci do 15. roku życia gra w gry komputerowe. 42% z nich poświęca na tę rozrywkę do 2 godzin dziennie.

Trzeba jednak mieć na uwadze, że nałóg komputerowy może pojawić się nie tylko w przypadku dzieci. Gry są również chętnie wybieraną rozrywką przez osoby dorosłe i u nich również może dojść do zaburzeń w tej sferze – zwłaszcza w sytuacjach, w których w ich życiu rzeczywistym pojawiają się problemy.

Warto również wspomnieć, że w Polsce około 16 milionów osób deklaruje, że gra w gry - nie tylko na komputerze, ale również na smartfonie, tablecie i konsoli. Szacuje się, że cechy uzależnienia występują aż u 15% z nich, co daje liczbę 2,5 miliona osób.

Jakie są przyczyny uzależnienia od gier komputerowych?

Uzależnienie od gier komputerowych nie ma jednej przyczyny. Wskazuje się, że na rozwój nałogu mają wpływ zarówno czynniki biologiczne, jak i psychologiczne, duchowe i społeczne. Ryzyko wystąpienia zaburzeń wzrasta u osób, które mają niskie stężenie serotoniny i dopaminy w mózgu. Substancje te mają ogromny wpływ na układ motywacyjny. Granie w gry – a zwłaszcza odnoszenie w nich sukcesów – powoduje nagły wzrost ich stężenia, a tym samym pojawienie się pozytywnych odczuć. Pojawiają się również hipotezy, że to niektóre geny odpowiadają za skłonności do uzależnienia, na razie jednak brak wiarygodnych wyników badań wykluczających lub potwierdzających takie stwierdzenie.

Do wystąpienia nałogu predysponują także cechy osobowości. Szczególnie podatne są osoby nieśmiałe, wycofane, z niską samooceną, bez umiejętności budowania relacji, które potrzebują akceptacji ze strony innych. Często właśnie w grze komputerowej odnoszą sukcesy, mogą być kimś zupełnie innym, a także przynależeć do grupy, w której znajdują poparcie. Ucieczka w świat wirtualny daje to, co trudno jest im uzyskać w prawdziwym świecie.

Bardziej podatne na uzależnienie są również osoby borykające się z kłopotami w świecie realnym. Mogą to być utrata pracy, rozpad związku, zła sytuacja w szkole. Świat gier jest miejscem, do którego można uciec od problemów. Rozgrywka wymaga skupienia i zaangażowania. To powoduje odcięcie się od bodźców pochodzących z zewnątrz. W jej trakcie osoba uzależniona zapomina o swoich troskach. Dlatego gry komputerowe stają się dla niej swego rodzaju lekarstwem, po które sięga coraz częściej i częściej, bo w świecie wirtualnym czuje się lepiej.

W przypadku dzieci zdarza się, że uzależnienie od gier komputerowych jest wynikiem nieprawidłowych relacji z rodziną. Brak zainteresowania ze strony rodziców, poczucia bezpieczeństwa i ciepła może skutkować ucieczką w świat gier, aby wypełnić uczucie pustki.

Objawy uzależnienia od gier komputerowych

Objawy uzależnienia od gier komputerowych to:

• poświęcanie dużej ilości czasu na gry komputerowe,
• zrezygnowanie z innych aktywności,
• zaniedbywanie obowiązków,
• utrata kontroli nad czasem spędzanym przed komputerem,
• zaniedbywanie relacji towarzyskich lub izolowanie się od społeczeństwa,
• skupianie swoich myśli wokół tematyki gier komputerowych,
• zachowania agresywne związane z niemożnością grania w gry komputerowe,
• uzależnienie nastroju od wyników osiąganych w grze komputerowej,
• zaburzenia koncentracji i pamięci,
• kłamanie i oszukiwanie innych,
• problemy finansowe związane z wydawaniem pieniędzy na gry komputerowe.

Skutki uzależnienia dotyczą także sfery fizycznej. Pojawia się bezsenność, częste bóle głowy i brak apetytu. Na skutek długotrwałego przesiadywania przed komputerem następuje pogorszenie wzroku oraz obecne są problemy ze strony kręgosłupa.

Kiedy trzeba zgłosić się do specjalisty?

Do specjalisty należy zgłosić się, gdy zostaną zaobserwowane objawy uzależnienia od gier komputerowych. Czujne powinno pozostać środowisko osoby uzależnionej, ponieważ ona sama zwykle nie zdaje sobie sprawy z problemu. Warto pamiętać, że nałóg wymaga specjalistycznego leczenia. Zazwyczaj nie jest możliwe poradzenie sobie z nim na własną rękę.

Rodzic powinien być wyczulony na to, ile czasu dziecko spędza przed komputerem, jak reaguje na próby odcięcia go od rozgrywek i na to, czy nie zaniedbuje codziennych obowiązków. Sytuacja, w której dziecko spędza na przykład dwie godziny dziennie na rozgrywce nie świadczy o tym, że potrzebuje ono pomocy specjalisty. Jeżeli jednak czas przed komputerem się wydłuża, dziecko agresywnie reaguje na próby zmiany sytuacji, nie chce chodzić do szkoły czy spotykać się z przyjaciółmi – są to wskazania do rozpoczęcia leczenia.

Z problemem należy zgłosić się do psychologa, który jest terapeutą leczenia uzależnień. Zalecane jest, aby była to osoba specjalizująca się w uzależnieniu od gier komputerowych. W Szpitalu św. Anny w Piasecznie na terapię przyjmowane są osoby nawet przed ukończeniem 15. roku życia.

Jak wygląda leczenie uzależnienia od gier komputerowych?

Leczenie uzależnienia od gier komputerowych polega na uczestniczeniu w terapii poznawczo-behawioralnej. Jej celem jest zmiana wzorców zachowań oraz sposobu korzystania z komputera (m.in. stawianie granic dotyczących czasu spędzanego przed komputerem). Osoba uzależniona często ma opracowany plan dnia, w którym jest miejsce na różnego rodzaju czynności, co ma odwrócić uwagę od gier komputerowych i zapobiegać izolowaniu się od otoczenia. Każdorazowo jednak scenariusz leczenia dostosowywany jest do konkretnej sytuacji i osoby, trudno więc wskazać jedną metodę, która przyniesie rezultaty.