Toczeń rumieniowaty - objawy, leczenie oraz charakterystyka choroby

Badania pokazują, że choroby autoimmunologiczne (w tym toczeń rumieniowaty skórny), stają coraz bardziej powszechnym problemem, który znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie. Z uwagi na niejednoznaczność objawów tocznia oraz innych chorób autoimmunologicznych, potrzebna jest odpowiednia diagnostyka laboratoryjna oraz regularność w badaniu krwi i poziomów poszczególnych markerów.

Czym jest toczeń rumieniowaty układowy?

Toczeń rumieniowaty układowy jest chorobą przewlekłą, autoimmunologiczną, która charakteryzuje się tym, że komórki organizmu ludzkiego zaczynają atakować własne tkanki. Należy on także do chorób tkanki łącznej. W efekcie takiego procesu, tkanki ulegają stopniowemu niszczeniu i dochodzi do rozprzestrzeniania się procesu zapalnego.

W przypadku tocznia rumieniowatego układowego, dochodzi głównie do ataku prowadzonego przez przeciwciała na następujące struktury:  stawy i aparat ruchu, a także nerki oraz tkanka skórna. Należy pamiętać, że toczeń rumieniowaty układowy, jest jak sama nazwa wskazuje, chorobą układową, co oznacza, że objawy zapalenia mogą dotyczyć większej ilości tkanek naszego organizmu.

Jakie są przyczyny powstawania tocznia rumieniowatego?

Statystycznie, odnotowywanie przypadków tocznia rumieniowatego odbywa się w ilości około 40 przypadków na 100 000. Znaczna większość zdiagnozowanych przypadków to płeć żeńska, głównie kobiety w wieku rozrodczym, choć nie jest to regułą, ponieważ toczeń rumieniowaty układowy może także dotyczyć młodszych osób (toczeń młodzieńczy) lub nawet w podeszłym wieku.

Przyczyny tocznia rumieniowatego określa się na predyspozycje genetyczne, natomiast prowadzony styl życia, jest wyznacznikiem tego, czy czynnik genetyczny ulega ekspresji i wywołaniu objawów.

Popularne przyczyny tocznia rumieniowatego układowego

Czynniki stylu życia, które mają wpływ na ryzyko wystąpienia tocznia rumieniowatego to:

• obecność zakażeń wirusowych, które aktywują czynniki genetycznie związane z toczniem rumieniowatym układowym,
• zaburzenia hormonalne, szczególnie w obrębie prolaktyny oraz estrogenów. Nie bez powodu ta choroba autoimmunologiczna dotyczy głównie kobiet. Okazuje się, że wyższe stężenia żeńskich hormonów płciowych predysponują do większego zachorowania na toczeń rumieniowaty układowy. Podobna sytuacja ma miejsce przy hormonalnej terapii zastępczej,
• stosowanie niektórych leków, jak na przykład: izoniazyd, prokainamid, metyldopa, interferon, antagoniści TNF-afla. Mogą one przyczynić się do powstawania odmiany tocznia polekowego.
• nadmierna ekspozycja na światło słoneczne (promieniowanie słoneczne). Ekspozycja na światło słoneczne powoduje nie tylko syntezę skórną witaminy D, ale także lekki stan zapalny, powodujący uszkodzenie komórek tkanki skórnej. Jeśli występują predyspozycje genetyczne do występowania tocznia rumieniowatego, makrofagi reagujące na uszkodzone komórki naskórka inicjują reakcję immunologiczną, niestety nadmierną, co objawia się także zbyt dużą obecnością przeciwciał przeciwko własnym komórkom,
• nawyki żywieniowe, które odgrywają ogromną rolę w utrzymaniu zdrowia, lub jego pogorszeniu. Nadmierne spożywanie źródeł tłuszczów nasyconych, brak odpowiedniej podaży kwasów Omega-3, oraz zbyt duży stopień przetworzenia diety niezawierającej błonnika, sprzyja powstawaniu stanów zapalnych, w tym chorób autoimmunologicznych.

Objawy występujące w przebiegu tocznia rumieniowatego układowego

Objawy tocznia rumieniowatego mogą różnić się od siebie, w zależności od stopnia zaawansowania rzutu chorobowego. Objawy związane z tą chorobą autoimmunologiczną to:

• bóle stawów i mięśni,
• spadek masy ciała,
• gorączka,
• ogólne złe samopoczucie,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• rumień na twarzy (może także obejmować inne obszary ciała, np. plecy, gdzie często objawia się jako toczeń rumieniowaty krążkowy),
• zapalenie stawów,
• choroby nerek,
• zapalenie opłucnej,
• zapalenie naczyń,
• zapalenie osierdzia,
• objawy neurologiczne,
• nadmierna suchość oczu,
• inne zaburzenia hematologiczne (krzepliwość krwi) i metaboliczne.

Najpopularniejsze objawy tocznia

Jednymi z najpowszechniejszych objawów tocznia są stany zapalne w obrębie skóry, stawów oraz nerek. Niewątpliwie najbardziej dokuczliwe są bóle stawów, które również należą do obszaru objętego reakcją autoimmunologiczną. U osób chorych na toczeń, często obserwuje się obrzęk stawów w obrębie palców rąk, stóp oraz kolan.

Zapalenia nerek są natomiast chorobą postępującą w przebiegu tocznia. Należy wykonać odpowiednie badania laboratoryjne, uwzględniające pomiar markerów wydolności nerek.

Tkanka skórna jest oczywiście narządem, który również jest objęty stanem zapalnym. Z uwagi na fakt, że tkanka ta należy do powierzchownych warstw skóry, daje ona jawne objawy tocznia. W przebiegu tej choroby, na twarzy pojawiają się liczne zaczerwienienia tworzące rumień, często przypominający kształtem motyla.

Objawy tocznia rumieniowatego mogą dotyczyć różnych obszarów organizmu ludzkiego. Jest to choroba układowa, która może tak samo dotyczyć narządów wewnętrznych (np. toczeń trzewny), jak i zewnętrznych (np. podostry toczeń skórny). Wśród wymienionych wyżej objawów, znajdują się także objawy ogólne, czyli gorączka, osłabienie, nadmierna ospałość, spadek masy ciała i złe samopoczucie. Jest to zespół objawów, które nie są charakterystyczne tylko dla rumienia, stąd też, jeśli takie się pojawią, należy udać się do lekarza specjalisty, który zaleci dalszą diagnostykę.

Diagnostyka i leczenie tocznia rumieniowatego

Przy diagnostyce odczuwalnych objawów, ciężko jednoznacznie stwierdzić, czy przyczyną występujących problemów jest toczeń rumieniowaty układowy. Sytuacja taka ma miejsce, z uwagi na układowy charakter choroby, co oznacza, że jej objawy mogą mieć miejsce w wielu tkankach, narządach organizmu. Ważne jest podjęcie odpowiedniej diagnostyki zleconej przez lekarza specjalistę, który trafnie dobierze poszczególne parametry do zbadania. Warto także wiedzieć, że o konieczności faktycznej słuszności wykonania poszczególnych badań diagnostycznych również decyduje lekarz.

• przeciwciała przeciwjądrowe (ANA) - stanowią podstawowy element diagnostyczny, wykrywający stan zapalenia autoimmunologicznego w danej tkance. ANA1 wykorzystuje się w podstawowej diagnostyce obecności przeciwciał wobec danych tkanek. Następnie, w ramach dalszej diagnostyki, stosuje się markery jak ANA2 i ANA3, które dokładniej charakteryzują typ i miano poszczególnych przeciwciał,
• przeciwciała antyfosfolipidowe - obecność tego rodzaju przeciwciał określa się u około 30-40% badanych osób. Ich obecność może sprzyjać powstawaniu problemów zakrzepowo-zatorowych, które stanowią powikłania tocznia,
• markery stanu zapalnego - wśród nich wykonuje się OB, CRP i proteinogram, które określają poziom natężenia stanu zapalnego w organizmie,
• badanie krwi w postaci morfologii,
• odczyn kiłowy,
• markery określające stan funkcjonowania narządów wewnętrznych, np. nerek, wątroby.

Duża ilość badań jest przeprowadzana w celu potwierdzenia lub wykluczenia obecności tocznia układowego.

Leczenie tocznia rumieniowatego

W leczeniu tocznia, najważniejsze jest to, aby indywidualnie dobrać strategię terapeutyczną względem objawów choroby. Z uwagi na to, że jest to choroba układowa, może ona dotyczyć różnych tkanek, dlatego też zlecenie poszczególnych leków, odbywa się po dokładnym wywiadzie lekarskim.

W przebiegu tocznia, stosuje się leczenie objawowe, które przeważnie uwzględnia niesteroidowe leki przeciwzapalne, leczenie kortykosteroidami i leki immunosupresyjne na zredukowanie nadmiernej aktywności układu odpornościowego. Należy także pamiętać, że czynnikiem wpływającym na ryzyko powikłań lub remisję choroby jest styl życia. Należy zatem o niego należycie dbać poprzez odpowiednie żywienie, regenerację i zapobieganie nadmiernej ilości stresu, który także przyczynia się do aktywacji niekorzystnych czynników genetycznych. Pomocy w tym zakresie mogą udzielić lekarze specjaliści.

Placówki EMC specjalizujące się w terapii tocznia rumieniowatego układowego

Pomimo faktu, że toczeń układowy jest chorobą nieuleczalną, można wprowadzić go w remisję, czyli dezaktywację objawów choroby i jej wyciszenie. Jest to najważniejszy element strategii terapeutycznej, który pozwala na uzyskanie i utrzymanie komfortu funkcjonowania przez chorą osobę. Potrzebna w tym celu jest odpowiednia pomoc lekarzy specjalistów, którzy znajdują się w naszych placówkach Poradni Reumatologicznej w Lubinie oraz Szpitalu Św. Anny w Piasecznie. Pomogą oni dobrać skuteczne leczenie i zalecić niezbędne środki, a także modyfikacje w prowadzonym stylu życia.