Szczepienie przeciwko pneumokokom – co powinieneś o nich wiedzieć?

Pneumokoki to bakterie, które fachowo określa się mianem dwoinki zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae). Zalicza się je do paciorkowców alfa-hemolizujących. Patogen ma kształt kulisty, a jego średnica nie przekracza 1 mikrometra. Najczęściej występuje w parze. Wykazuje zdolność adhezyjną do nabłonka dróg oddechowych. Gdy zaczyna go kolonizować, rozwija się infekcja. Nawet 10% dorosłej populacji i 40% dzieci jest bezobjawowymi nosicielami pneumokoków. Bakteria przenosi się drogą kropelkową. Pneumokoki to najczęstsza przyczyna bakteryjnych zakażeń układu oddechowego.

Zakażenia pneumokokowe – warianty i objawy

Wzrost zachorowań na infekcje pneumokokowe obserwuje się w miesiącach jesienno-zimowych. Patogen ten jest obecny przede wszystkim w dużych skupiskach ludzi. Często współwystępuje z grypą lub zakażeniem rynowirusem i adenowirusem.

W wyniku zakażenia pneumokokami może rozwinąć się:

• zapalenie ucha środkowego,
• zapalenie płuc,
• zapalenie zatok,
• zapalenie oskrzeli.

Szczególnie niebezpieczną postacią zakażenia dwoinką zapalenia płuc jest tzw. inwazyjna choroba pneumokokowa. Dochodzi do niej, gdy patogeny przełamią bariery ochronne i przedostaną się do krwi. Wówczas rozwija się:

• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• zapalenie płuc z bakteriemią,
• sepsa,
• zakażenia wewnętrzne (np. zapalenie otrzewnej, zapalenie opłucnej).

Objawy choroby wywołanej przez pneumokoki zależą od tego, który układ jest zakażony. Pneumokokowe zapalenie płuc przebiega z następującymi dolegliwościami: gorączka, osłabienie, dreszcze, duszność, kaszel. Jeżeli infekcja obejmuje ucho środkowe, pojawia się: ból, gorączka, brak apetytu.

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych można podejrzewać, gdy obecne są:

●     gorączka,

●     bóle głowy,

●     nudności i wymioty,

●     światłowstręt,

●     sztywność karku,

●     lęk i niepokój,

●     pulsowanie ciemiączka (u niemowląt).

Uogólnione zakażenie, czyli sepsa, do którego również mogą doprowadzić pneumokoki, rozwija się nagle. Samopoczucie osoby chorej ulega gwałtownemu pogorszeniu. Wzrasta temperatura ciała, przyspiesza czynność serca, zwiększa się liczba oddechów, dochodzi do zaburzeń świadomości. Z czasem rozwija się też niewydolność narządów wewnętrznych.

Kto jest najbardziej narażony na zakażenia pneumokokowe?

Zakażenia pneumokokowe mogą rozwinąć się u każdej osoby. Najbardziej narażone są jednak dzieci do 2. roku życia oraz seniorzy po 65. roku życia. Czynnikiem ryzyka jest osłabienie odporności oraz obecność innych chorób i schorzeń:

●       wcześniactwo,

●       nowotwory,

●       niedobory odporności,

●       cukrzyca,

●       przewlekłe choroby ucha środkowego,

●       choroby narządów wewnętrznych,

●       choroby układu krwiotwórczego.

Ryzyko wzrasta wśród dzieci uczęszczających do żłobka i przedszkola oraz osób przebywających w dużych skupiskach. Zakażenia pneumokokami występują na całym świecie. W Polsce każdego roku rejestruje się ponad 1000 przypadków inwazyjnej choroby pneumokokowej. Obserwuje się trend wzrostowy.

Powikłania zakażeń pneumokokowych

Z powodu zakażeń pneumokokowych każdego roku na całym świecie umiera 1,5 miliona osób. Liczba ta była wyższa przed wprowadzeniem szczepień ochronnych. Ponadto odnotowuje się jeszcze inne powikłania – wczesne i późne. Są to m.in.:

• porażenie nerwów twarzowych,
• ostra niewydolność oddechowa lub krążeniowa,
• zaburzenia widzenia,
• nieprawidłowy rozwój psychiczny i motoryczny,
• głuchota.

Pneumokoki występują powszechnie w środowisku. Wiele osób jest nosicielami tej bakterii. Dlatego nie da się jej uniknąć lub całkowicie wyeliminować. Najskuteczniejszym elementem profilaktyki przeciw pneumokokom jest szczepionka.

Szczepienie na pneumokoki

Szczepionka na pneumokoki jest zalecana przez Światową Organizację Zdrowia. Konieczne jest podanie jej jak największej liczbie osób z powodu rosnącej oporności tego patogenu na antybiotyki. Odporność po iniekcji utrzymuje się nawet przez 15 lat. Szczepienia przeciwko pneumokokom są w stanie zmniejszyć ryzyko zachorowania u osób, które z różnych względów nie otrzymały iniekcji (przy odpowiednim poziomie wyszczepienia).

W Polsce dostępne są dwa rodzaje szczepionek przeciw pneumokokom:

• skoniugowane,
• polisacharydowe.

Szczepionki skoniugowane zawierają oczyszczone polisacharydy otoczkowe 10 lub 13 różnych serotypów dwoinki zapalenia płuc. Zmniejszają ryzyko zachorowania na pneumokokowe zapalenia płuc, zapalenie ucha środkowego i inwazyjną chorobę pneumokokową. Ten typ szczepionek podaje się niemowlętom, dzieciom, młodzieży i dorosłym. Cykl szczepienia obejmuje kilka dawek.

Polisacharydowa szczepionka na pneumokoki zawiera oczyszczone polisacharydy otoczkowe przeciwko 23 serotypom pneumokoków. Podaje się ją osobom powyżej 65. roku życia, przewlekle chorym i dzieciom po ukończeniu 2 lat, które są szczególnie narażone na ciężki przebieg choroby.

Szczepienie na pneumokoki dla dzieci

Szczepienie przeciwko pneumokokom dla dzieci znajduje się w Programie Szczepień Ochronnych. Iniekcja jest obowiązkowa i całkowicie bezpłatna w przypadku maluchów między 6. tygodniem a 2. rokiem życia (niekiedy podanie szczepionki może być opóźnione, jeżeli istnieją ku temu wskazania). Ponadto zaleca się ją podać dzieciom do 5. roku życia, które nie zostały wcześniej zaszczepione oraz przewlekle chorym.

Szczepienie na pneumokoki dla dorosłych

Szczepienie przeciw pneumokokom w przypadku osób dorosłych nie jest obowiązkowe. Jego wykonanie jest jednak zalecane. Szczególnie w następujących przypadkach:

• wiek powyżej 65. roku życia,
• obecność wrodzonych lub nabytych zaburzeń odporności,
• cukrzyca,
• anemia sierpowata,
• wszczepienie implantu ślimakowego,
• choroby płuc, serca, nerek lub wątroby.

Co ważne, zaszczepić powinni się wszyscy dorośli, którzy palą papierosy.

Program profilaktyki zakażeń pneumokokowych w Piasecznie

Starostwo Powiatowe w Piasecznie uruchomiło program profilaktyki zakażeń pneumokokowych wśród osób starszych. W jego ramach można bezpłatnie zaszczepić się przeciwko pneumokokom. Warunkami uczestnictwa są:

• wiek powyżej 65. roku życia,
• zamieszkanie na terenie powiatu piaseczyńskiego,
• leczenie z powodu chorób układu oddechowego (jednostki chorobowe J40-J47 według ICD-10).

Pacjent może zostać zaszczepiony, jeżeli pozytywnie przejdzie kwalifikację lekarską. Powinien także przedstawić zaświadczenie o przynależności do grupy ryzyka. Program przewidziany jest na lata 2021–2023. W jego ramach prowadzona jest również edukacja na temat zakażeń pneumokokowych.

Szczepienia prowadzone są także w naszej placówce.