Różyca – choroba zakaźna. Objawy, przyczyny oraz leczenie

Różyca (krabowe zapalenie skóry) to zakaźna choroba bakteryjna, która może dotyczyć zarówno zwierząt, jak i ludzi. W zależności od postaci charakteryzuje się bolesnymi, rumieniowymi zmianami skórnymi lub naciekami zapalnymi i gorączką. Wywołują ją bakterie z rodzaju Erysipelothrix, które przenoszą się ze zwierząt na człowieka. Wczesne rozpoznanie i leczenie jest bardzo ważne, aby nie dopuścić do rozwoju niebezpiecznych powikłań. Sprawdź, jak dochodzi do zakażenia i poznaj przyczyny, objawy oraz sposoby leczenia różycy.

Z artykułu dowiesz się:

• co to jest różyca i jak się przenosi ta choroba?
• jakie są najczęstsze objawy różycy?
• jak wykryć różycę?
• jak wygląda leczenie różycy?
• jak się chronić przed zakażeniem różycą?

Czym jest różyca i jak dochodzi do zakażenia?

Różyca (łac. rhusiopathia suum) to choroba zakaźna wywołana przez włoskowca różycy (Erysipelothrix rhusiopathiae), która występuje na całym świecie. Dotyka głównie świń domowych, jednak może występować również u ptaków, gadów, ryb oraz ssaków morskich. Jest niebezpieczna także dla człowieka.

Włoskowiec różycy to pałeczka Gram-dodatnia, którą wyróżnia wysoka odporność na czynniki środowiskowe, a tym samym zabiegi konserwacyjne, takie jak wędzenie, solenie, suszenie, a nawet procesy gnilne. Przez to drobnoustroje mają większą szansę przeniesienia się na kolejny organizm.

Włoskowiec różycy wywołuje dwie postacie choroby:

• skórną – towarzyszą jej charakterystyczne zmiany skórne,
• posocznicową (powikłaną postacią narządową) – występują nacieki zapalne skóry oraz gorączka.

Istnieje również jelitowa postać różycy, która zdarza się wyjątkowo rzadko – źródłem jest spożycie zakażonej wieprzowiny. Objawy tego rodzaju różycy przypominają zatrucie pokarmowe. U pacjentów pojawiają się nudności, wymioty oraz biegunka. Należy jednak pamiętać, że różycą nie można zarazić się poprzez zetknięcie się z chorym człowiekiem. Ryzyko stanowi wyłącznie kontakt z zakażonymi produktami pochodzenia zwierzęcego.

Ludzie najczęściej zarażają się różycą od chorych zwierząt, zwłaszcza świń domowych. Pałeczki włoskowca różycy znajdują się w wydzielinach zwierzęcych – moczu, kale, ślinie oraz wydzielinie dróg oddechowych. Styczność z każdą z tych substancji zainfekowaną bakteriami Erysipelothrix rhusiopathiae może być źródłem przeniesienia choroby na człowieka.

Grupą wysokiego ryzyka są szczególnie osoby pracujące przy obróbce mięsa zwierząt hodowlanych oraz ryb (rzeźnicy, rybacy, kucharze, rolnicy). Mają oni bardzo bliski kontakt z tkankami zwierzęcymi i posługują się ostrymi narzędziami – jeśli dojdzie do zranienia kością lub nożem, na którym znajdują się bakterie, w organizmie rozwinie się infekcja.

Objawy różycy

W przypadku różycy skórnej (ograniczonej) u zakażonej osoby pojawiają się zmiany skórne, które miejscowo wywołują silne dolegliwości bólowe. Najczęściej zlokalizowane są na dłoniach – mają postać zaczerwienionych, obrzękniętych plam. Naskórek na nich jest mocno napięty, wygładzony i wyraźnie odznacza się od zdrowej skóry. W tej postaci różycy gorączka oraz inne objawy ogólnoustrojowe występują wyjątkowo rzadko.

Znacznie poważniejszy jest przebieg różycy posocznicowej. W tym przypadku u chorych obserwuje się podwyższoną temperaturę ciała oraz nacieki zapalne skóry. Widoczne są na nich pęcherze oraz zmiany martwicze. Warto jednak wiedzieć, że jeśli źródłem zakażenia nie było skaleczenie skóry, dolegliwości skórne mogą nie wystąpić. Szczególnie niebezpieczne dla pacjenta są powikłania narządowe różycy. Najczęściej dochodzi do zapalenia wsierdzia z uszkodzeniem zastawek serca, uszkodzenia nerwów oraz powiększenia wątroby i śledziony.

Objawy związane z zapaleniem wsierdzia to m.in. duszności, dreszcze, nawracająca gorączka i poty nocne. W przypadku poważnych problemów z oddychaniem należy wezwać do chorego ambulans lub jak najszybciej przewieźć go na SOR.

Diagnostyka różycy – jakie badania należy wykonać?

Osoba, która podejrzewa u siebie zakażenie włoskowcem różycy, powinna pilnie zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Specjalista przeprowadzi wywiad medyczny i w razie wątpliwości skieruje pacjenta na badania mikrobiologiczne. Żeby potwierdzić zakażenie, niezbędne jest pobranie zeskrobiny ze zmienionej chorobowo okolicy.

Przy podejrzeniu różycy posocznicowej wykonuje się także posiew krwi. W uzasadnionych przypadkach lekarz zleca również diagnostykę obrazową (tomografię komputerową, rezonans magnetyczny, echo serca), aby dowiedzieć się, jakie powikłania choroby pojawiły się u pacjenta.

Leczenie różycy – jak przebiega?

Objawy skórnej postaci różycy zwykle ustępują samoistnie w przeciągu ok.2-4 tygodni – schorzenie to jest w pełni wyleczalne. Najczęściej stosuje się jednak antybiotykoterapię, która skraca ten czas i pacjent może szybciej odczuć ulgę. Zwykle lekarze przepisują antybiotyki z grupy penicylin lub erytromycynę, ponieważ pałeczki włoskowca różycy wykazują na nie wrażliwość. Dolegliwości skórne można łagodzić preparatami z dodatkiem ichtiolu.

Posocznicowy i narządowy typ różycy wymaga hospitalizacji pacjenta. Konieczna jest także antybiotykoterapia oraz objawowe leczenie powikłań choroby.

Profilaktyka różycy – wszystko co warto wiedzieć, aby zapobiegać infekcji

Różyca jest chorobą odzwierzęcą – do zakażenia dochodzi najczęściej w wyniku kontaktu z chorym zwierzęciem lub zakażonym mięsem. Z tego względu należy podejmować wszelkie środki ostrożności – nosić rękawice ochronne oraz unikać urazów z naruszeniem ciągłości skóry.

Obecnie nie są dostępne szczepienia przeciwko różycy dla ludzi, jednak można zaszczepić świnie domowe. Preparat pozwala zwierzętom zachować odporność na zakażenie przez ok. 6 miesięcy.

Warto pamiętać, że przechorowanie różycy przez człowieka nie jest równoznaczne z zyskaniem odporności na tę chorobę. Przy kolejnym kontakcie z bakteriami można zarazić się ponownie.

Podsumowanie

Najczęstszą postacią różycy, rozwijającą się u ludzi, jest różyca skórna. Odmiana posocznicowa z powikłaniami narządowymi występuje bardzo rzadko, jednak nie należy bagatelizować żadnych objawów, które mogą wskazywać na zakażenie. Jeśli zauważysz u siebie charakterystyczne zmiany na skórze lub inne objawy ogólne, koniecznie skonsultuj się ze swoim lekarzem rodzinnym.

Bibliografia

J. P. Knap, Różyca ludzi w województwie lubelskim w latach 2005–2008 na tle jej sytuacji epidemiologicznej w Polsce. Próba analizy., „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2013, vol. 19, nr 2, s. 153-157.

J. Drobiński, E. Bartkowiak-Białas, Infekcyjne zapalenie wsierdzia powikłane niewydolnością krążenia oraz ostrą niewydolnością nerek, wywołane pałeczką różycy. Opis przypadku., „Anestezjologia i Ratownictwo” 2010, nr 4, s. 99-101.

M. A. Zych, E. B. Górska, U. Jankiewicz i in., Choroby wywoływane przez drobnoustroje bytujące na skórze, „Borgis – Medycyna Rodzinna” 2013, nr 4, s. 158-163.

R. J. Nowicki, Dermatologia i choroby przenoszone drogą płciową , PZWL Wydawnictwo Lekarskie Warszawa 2022.