Problemy ze snem? Poznaj możliwe przyczyny bezsenności

Na zaburzenia snu narażeni są wszyscy bez względu na płeć i wiek, chociaż uznaje się, że w grupie podwyższonego ryzyka znajdują się kobiety w okresie klimakterium, osoby pracujące na zmiany i w podeszłym wieku. Do czynników, które mogą je wywołać, należy wpływ środowiska (na przykład hałas, upały, zmiana strefy czasowej) oraz złe nawyki (m.in. nieregularne pory snu, jedzenie ciężkostrawnych posiłków przed pójściem do łóżka, spędzanie wielu godzin przed monitorem komputera lub telewizora w godzinach wieczornych). Zaśnięcie mogą utrudniać także proste powody, takie jak: niewygodny materac, nieprzyjemna w dotyku pościel czy zaduch w sypialni. Można także wyróżnić bezsenność pierwotną, której przyczyna jest trudna do wskazania. Poniżej znajdują się inne możliwe powody zaburzeń snu.

Zaburzenia wydzielania melatoniny

Melatonina jest substancją naturalnie występującą w naszym organizmie. Hormon ten wytwarza szyszynka, która znajduje się w mózgu. Melatonina reguluje biologiczny zegar człowieka i od cyklicznych  wahań jej stężenia zależy prawidłowy rytm aktywności i snu.  Synteza hormonu przypada na godziny nocne: ze szczytem wydzielania między godziną 24 a 3, a w przeciągu dnia jest zablokowana. Po czterdziestym roku życia poziom wydzielania tej substancji zaczyna się obniżać, co skutkuje problemami ze snem. Inną przyczyną zaburzeń wytwarzania melatoniny jest stres oraz nieregularny tryb życia.

Strach przed bezsennością

Zdarza się, że osoby, którym przytrafiła się bezsenna noc, na drugi dzień podświadomie obawiają się, że problem z zaśnięciem powróci. Wpada się wówczas w błędne koło: strach przed bezsenną nocą wzbudza w nas niepokój, utrudniając tym samym odprężenie się. W takiej sytuacji możesz sięgnąć po zioła o działaniu uspokajającym, na przykład herbatkę z melisy lub dziurawca. Jeśli nie przepadasz za ich smakiem, zdecyduj się na zioła w tabletkach.

Stres

Za problemem z bezsennością może stać również stres, który zazwyczaj wiąże się początkowo z jakimś konkretnym wydarzeniem, na przykład chorobą bliskiej osoby, utratą pracy lub  kryzysem w małżeństwie. Podobnie jak w poprzednim przypadku można spróbować się uspokoić za pomocą ziół. Jeśli to nie pomaga, warto skorzystać z pomocy specjalisty.

Zaburzenia psychiczne

Zgodnie z szacunkami przewiduje się, że ponad połowa przypadków bezsenności ma związek z zaburzeniami psychicznymi. Bezsenność przewlekła (trwająca ponad 4 tygodnie) może wynikać z:

●        zaburzeń lękowych,

●        depresji,

●        natrętnych myśli,

●        nerwicy,

●        choroby afektywnej dwubiegunowej.

Choroby

Za problemy z bezsennością w 10-30% przypadków odpowiadają choroby somatyczne (przebiegające z bólem lub z ograniczeniem możliwości fizycznych). Pierwotne zaburzenia snu (bezsenność pierwotna, zespół niespokojnych nóg, zaburzenia oddychania w czasie snu), są przyczyną problemów z bezsennością w mniej niż w 20% przypadków. Do innych przyczyn należeć mogą:

●        choroby neurologiczne,

●        przewlekłe stany bólowe lub zapalne,

●        choroba niedokrwienna serca,

●        nadczynność tarczycy,

●        zgaga,

●        nadciśnienie tętnicze,

●        choroby płuc,

●        choroba refluksowa (GERD),

●        astma,

●        choroba Parkinsona,

●        choroba Alzheimera,

●        zastoinowa niewydolność serca.

Leki i używki

Zażywanie niektórych leków (na przykład doustnych leków antykoncepcyjnych, antydepresantów, glikokortykosteroidów) również może prowadzić do zaburzeń snu. Odstawienie leków nasennych może skutkować kłopotami z zasypianiem. Ponadto przed położeniem się do łóżka nie warto sięgać po kawę, herbatę i napoje energetyzujące, ponieważ ich picie może zaowocować bezsenną nocą.

Alkohol

Alkohol jest często stosowany jako forma samoleczenia bezsenności. Spożywanie alkoholu w celu wywołania snu może jednak paradoksalnie działać odwrotnie i być przyczyną bezsenności. Długotrwałe spożywanie alkoholu wiąże się ze zmniejszeniem snu w fazie 3 i 4 NREM, a także być związane z tłumieniem fazy REM. Występuje częste przechodzenie między fazami snu, wybudzenia z powodu bólów głowy, potrzeby oddawania moczu, odwodnienia i nadmiernego pocenia się.

Benzodiazepiny

Podobnie jak alkohol, benzodiazepiny, takie jak alprazolam, klonazepam, lorazepam i diazepam, są powszechnie stosowane w leczeniu krótkotrwałej bezsenności, ale w dłuższej perspektywie pogarszają sen. Podczas gdy benzodiazepiny pomagają w zasypianiu, to podczas snu leki zakłócają jego architekturę: skracając czas snu, opóźniając czas do fazy REM i zmniejszają głęboki sen wolnofalowy (najbardziej regenerująca część snu).

Opioidowe leki przeciwbólowe

Leki opioidowe, takie jak oksykodon i morfina, są stosowane w przypadku bezsenności związanej z bólem ze względu na ich właściwości przeciwbólowe i nasenne. Wytwarzając działanie przeciwbólowe i uspokajające, opioidy mogą być odpowiednie u wybranych pacjentów z bezsennością związaną z bólem. Uzależnienie od opioidów może jednak prowadzić do długotrwałych zaburzeń snu

Jakie są objawy bezsenności?

To pytanie może wydawać się prozaiczne, jednak diagnostyka bezsenności oraz określenie jej przyczyny bywa wyzwaniem. Jak wspomniano wcześniej, bezsenność to nie tylko niemożność zaśnięcia, ale także utrzymania snu. Poniżej opisane zostały dokładne symptomy bezsenności.

• Trudności w zasypianiu, w tym trudności w znalezieniu wygodnej pozycji do spania
• Budzenie się w nocy, niemożność powrotu do snu i wczesne wstawanie
• Brak możliwości skupienia się na codziennych zadaniach, trudności w zapamiętywaniu
• Senność w ciągu dnia, drażliwość, depresja lub niepokój
• Uczucie zmęczenia lub brak energii w ciągu dnia
• Problemy z koncentracją
• Drażliwość, agresja lub impulsywność.

Latencja snu to trudności z zasypianiem na początku nocy - często jest objawem zaburzeń lękowych. Zaburzenie to może być błędnie zdiagnozowane jako bezsenność, ponieważ zasypianie jest opóźnione, następuje znacznie później niż normalnie. Definiuje się je gdy zasypianie następuje dłużej niż 30 minut u osób między 18 a 65 rokiem życia oraz dłużej niż 45 minut wśród grupy wiekowej powyżej 65 roku życia.

Często pacjenci, którzy mają trudności z zasypianiem, doświadczają również przebudzenia w nocy z trudnościami z powrotem do snu. Dwie trzecie tych pacjentów budzi się w środku nocy, a ponad połowa ma problemy z ponownym zaśnięciem po przebudzeniu w środku nocy.

Budzenie się wczesnym rankiem to przebudzenie występujące wcześniej (ponad 30 minut) niż jest to pożądane, z niezdolnością do ponownego zaśnięcia oraz zanim całkowity czas snu osiągnie 6,5 godziny. Budzenie się wczesnym rankiem jest często cechą depresji. Objawy lękowe mogą również prowadzić do bezsenności. Niektóre z tych objawów obejmują napięcie, kompulsywne martwienie się o przyszłość, uczucie nadmiernej stymulacji i przesadną analizę wydarzeń z przeszłości.

Niska jakość snu

Niska jakość snu może wynikać na przykład z zespołu niespokojnych nóg, bezdechu sennego lub depresji. Zła jakość snu występuje, gdy dana osoba, nie wchodzi w 3 fazę snu- delta, która ma właściwości regenerujące. Depresja prowadzi do zmian w funkcji osi podwzgórze-przysadka-nadnercza, powodując nadmierne uwalnianie kortyzolu, co może prowadzić do złej jakości snu.

Diagnostyka bezsenności

W diagnostyce bezsenności jednym z podstawowych narzędzi jest tzw. Ateńska skala bezsenności. Jest to skala, która składa się z ośmiu pozycji oceniających takie kwestie jak: zasypianie, budzenie się w nocy i rano, całkowity czas snu, jego jakość, oraz sprawność fizyczną i psychiczną, senność i samopoczucie w ciągu kolejnego dnia. Uzyskanie pozytywnego wyniku w skali Ateńskiej ze sporym prawdopodobieństwem pozwala określić, czy dana osoba cierpi na bezsenność.

Aby zdiagnozować jakiekolwiek zaburzenia snu, należy skonsultować się z wykwalifikowanym specjalistą zajmującym się zaburzeniami snu, aby można było podjąć odpowiednie kroki terapeutyczne. Aby wyeliminować inne schorzenia, które mogą być przyczyną bezsenności, należy przeprowadzić wywiad lekarski i badanie fizykalne. Po wykluczeniu wszystkich innych możliwości należy zebrać pełną historię snu. Historia snu powinna obejmować nawyki dotyczące snu, stosowane leki (na receptę i bez recepty), spożycie alkoholu, spożycie nikotyny i kofeiny, choroby współistniejące i środowisko snu.

Dziennik snu może służyć do śledzenia wzorców snu danej osoby. Dziennik powinien zawierać czas spania, całkowity czas snu, czas do zasypiania, liczbę przebudzeń, stosowanie leków, czas przebudzenia i subiektywne odczucia rano. Dziennik snu można zastąpić lub zwalidować przez zastosowanie aktygrafii ambulatoryjnej przez tydzień lub dłużej, przy użyciu nieinwazyjnego urządzenia mierzącego ruch. Do prowadzenia dziennika snu może służyć notes, jednak obecnie możemy również korzystać z nowinek technologicznych jak aplikacje w smartfonach czy smartwatchach.

Polisomnografia

Polisomnografia (PSG) to rodzaj wieloparametrowego badania snu stosowanego jako narzędzie diagnostyczne w medycynie. Polisomnografia służy do diagnozowania lub wykluczania wielu rodzajów zaburzeń snu, w tym narkolepsji, idiopatycznej hipersomnii, okresowych zaburzeń ruchu kończyn, zaburzeń fazy REM i bezdechu sennego. Polisomnogram rejestruje fale mózgowe (EEG), bada saturację krwi tlenem, napięcie mięśniowe, tętno, ruchy klatki piersiowej i oczu. Urządzenie rejestruje także pozycję podczas snu, aktywność ruchową czy nawet chrapanie. Chociaż nie jest to bezpośrednio przydatne w diagnozowaniu zaburzeń snu związanych z rytmem dobowym, można je wykorzystać do wykluczenia innych zaburzeń snu. Badanie polisomnograficzne można wykonać m.in. w Przychodni EMC przy ul. Łowieckiej 24 we Wrocławiu.

Profilaktyka i leczenie bezsenności

Zapobieganie i leczenie bezsenności może wymagać połączenia terapii poznawczo-behawioralnej, leków i zmiany stylu życia.

Wśród praktyk związanych ze stylem życia, kładzenie się spać i budzenie się o tej samej porze każdego dnia może stworzyć stały wzorzec, który może pomóc w zapobieganiu bezsenności. Zaleca się unikania energicznych ćwiczeń i spożywania napojów zawierających kofeinę na kilka godzin przed pójściem spać, podczas gdy ćwiczenia na początku dnia mogą być korzystne. Inne praktyki mające na celu poprawę higieny snu mogą obejmować:

• Unikanie lub ograniczanie drzemek
• Unikanie dużych posiłków, napojów, alkoholu i nikotyny przed snem
• Znalezienie sposobów na relaks
• Dostosowanie sypialni do snu, utrzymując ją w ciemności, chłodzie i bez urządzeń, takich jak zegary, telefon komórkowy lub telewizor
• Regularne ćwiczenia fizyczne
   

Istnieją dowody na to, że terapia poznawczo-behawioralna dla bezsenności jest długoterminowo skuteczniejsza niż leki w leczeniu bezsenności. W ramach tej terapii pacjenci uczą się lepszych nawyków związanych ze snem i uwalniają się od wielu przeświadczeń czy oczekiwań dotyczących snu, które przynoszą efekt przeciwny do zamierzonego.

W leczeniu farmakologicznym stosuje się szereg leków z różnych grup. Są to między innymi leki antyhistaminowe, przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne, benzodiazepiny czy leki nasenne. Dostępne są także leki dostępne w aptece bez recepty, takie jak preparaty ziołowe czy wyciągi z roślin. W terapii często poleca się także melatoninę- substancję, która niejako wyznacza odpowiednią porę snu.

Źródła:

https://www.poradnikzdrowie.pl/psychologia/zdrowie-psychiczne/przyczyny-bezsennosci-dlaczego-nie-mozesz-spac-aa-Z1nN-X2ZM-rTe8.html [dostęp: 15.04.2019]https://www.centrumdobrejterapii.pl/materialy/bezsennosc-rozpoznanie-i-leczenie/ [dostęp: 15.04.2019]https://enel.pl/enelzdrowie/zdrowie-psychiczne/przyczyny-i-leczenie-bezsennosci [dostęp: 15.04.2019]http://www.grabieniec.pl/infomed,11,7,0,190.html [dostęp: 15.04.2019].