Neonatolog czy pediatra?

Problemy zdrowotne małych pacjentów mogą stanowić szczególne wyzwania, których leczenie wymaga wysokiego poziomu umiejętności i wiedzy medycznej. Dotyczy to zwłaszcza wcześniaków i noworodków z nierozwiniętymi w pełni narządami. Neonatolodzy odgrywają również ważną rolę w bardziej rutynowych aspektach opieki, takich jak doradzanie rodzicom przed, w trakcie i po porodzie. Neonatolog pomaga przygotować rodziców do codziennych aspektów opieki nad noworodkami. Neonatolodzy są także pierwszą linią wsparcia przy porodzie wysokiego ryzyka. Kwestie, które mogą wymagać pomocy neonatologa, obejmują problemy z układem pokarmowym i oddechowym, poród przedwczesny czy niedotlenienie okołoporodowe. Pamiętać należy, że neonatolodzy to jednak przede wszystkim lekarze odpowiedzialni za opiekę medyczną nad dziećmi. Gdy coś pójdzie nie tak, neonatolodzy współpracują z innymi pracownikami służby zdrowia, aby zapewnić dziecku odpowiednią opiekę.

Poza tym, zamiast skupiać się na konkretnym układzie narządów, neonatolodzy koncentrują się na opiece nad noworodkami wymagającymi hospitalizacji na Oddziale Intensywnej Terapii (OIT). Niektórzy neonatolodzy, szczególnie ci w środowiskach akademickich, zajmują się długotrwałą obserwacją dzieci, aby lepiej ocenić długoterminowe skutki problemów zdrowotnych we wczesnym okresie życia. Niektórzy neonatolodzy prowadzą także badania kliniczne i podstawowe, aby pogłębić wiedzę na temat tych wyjątkowych małych pacjentów.

Czym właściwie jest neonatologia?

Neonatologia jest specjalizacją lekarską, która obejmuje opiekę medyczną nad noworodkami, zwłaszcza noworodkami chorymi lub wcześniakami. Jest to specjalizacja szpitalna, która zwykle praktykowana jest na oddziałach intensywnej terapii noworodków. Głównymi pacjentami neonatologów są noworodki chore lub wymagające specjalnej opieki medycznej z powodu wcześniactwa, niskiej masy urodzeniowej, zahamowania wzrostu wewnątrzmacicznego, wad wrodzonych, posocznicy, hipoplazji płuc lub zamartwicy urodzeniowej. Pamiętać jednak należy, że w zasadzie po każdym porodzie to neonatolog pełni nadzór nad noworodkiem. Jeśli istnieją wskazania, jest również obecny podczas porodu czy cięcia cesarskiego.

Kilka słów o neonatologii

Pediatrzy zapewniają rutynową opiekę i leczą dzieci z różnych chorób, podobnie jak interniści w przypadku dorosłych. Neonatolog przywiązuje szczególną wagę do zdrowia noworodków, co wymaga szczegółowej wiedzy na temat czynników wpływających na ich szanse na przeżycie i rozwój. U wcześniaków i niemowląt wysokiego ryzyka płuca i inne kluczowe narządy mogą być rozwinięte tylko częściowo. Neonatolodzy natomiast wiedzą, jak wspierać funkcje życiowe maleńkich pacjentów, dopóki niemowlęta nie osiągną poziomu rozwoju noworodka. Obowiązki pediatry różnią się od obowiązków neonatologa na wiele sposobów. Jako lekarz ogólny, pediatra może przyjmować dzieci od noworodków do wieku dojrzewania i leczyć w zasadzie wszystko, od infekcji ucha po złamania kości. Z drugiej strony neonatolodzy zajmują się na ogół tylko noworodkami i niemowlętami w wieku jednego roku. Zajmują się leczeniem chorób noworodków, opieką nad wcześniakami oraz wykonują różne inne, omówione wcześniej obowiązki.

Neonatologia - młoda specjalizacja

Nowoczesna, noworodkowa intensywna terapia jest stosunkowo młodą dziedziną medycyny. Krótki rys historyczny jej rozwoju możemy rozpocząć od przełomu XIX i XX wieku, kiedy w Chicago została założona pierwsza stacja inkubatorowa. Pierwszy natomiast amerykański podręcznik medyczny opisujący zagadnienie wcześniactwa został opublikowany w roku 1922. Pierwszy inkubator łączący w sobie emisję ciepła, podaż tlenu oraz możliwość określenia odpowiedniej wilgotności został opracowany w roku 1931. W 1952 roku dr Virginia Apgar opisała system punktacji Apgar jako sposób oceny stanu noworodka. System ten jest stosowany powszechnie po dziś dzień. W1965 roku w New Haven w stanie Connecticut otwarto pierwszy amerykański oddział intensywnej terapii noworodków.

Lata pięćdziesiąte przyniosły szybki i dynamiczny rozwój zagadnień i usług neonatologicznych, w tym pojawienie się mechanicznej wentylacji noworodków. Pozwoliło to na zwiększenie przeżywalności coraz mniejszych pacjentów. W latach 80. rozwój terapii zastępczej surfaktantem płucnym stanowił niejako kamień milowy w rozwoju tej dziedziny, zwiększając przeżywalność wcześniaków, jednocześnie zmniejszając częstość występowania przewlekłej choroby płuc jako jednego z powikłań wentylacji mechanicznej. Od początku XXI wieku noworodki o ekstremalnie niskiej wadze urodzeniowej wynoszącej nawet 450 gramów, urodzone nawet w 22 tygodniu ciąży mają szansę na przeżycie. Na nowoczesnych OIOM-ach noworodki ważące ponad 1000 gramów i urodzone po 27. tygodniu ciąży mają około 90% szans na przeżycie, a większość z nich rozwija się prawidłowo.

Kiedy niezbędna jest pomoc neonatologa?

Takie problemy mogą występować bezpośrednio po porodzie np. wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu, konflikt pępowinowy, powikłania okołoporodowe jak dystocja barkowa, niedotlenienie czy zachłyśnięcie wodami płodowymi. Ponadto np. noworodki z wrodzonymi niepełnosprawnościami czy chorobami powinny znajdować się pod stałą opieką neonatologa.

Neonatolog zajmie się przebadaniem dziecka oraz postawieniem diagnozy czy skierowaniem na dodatkowe badania, np. USG jamy brzusznej, badania laboratoryjne czy genetyczne. Poza tym, jeśli zajdzie taka potrzeba, neonatolog może zasięgnąć dodatkowych opinii innych specjalistów, takich jak neurolodzy czy hematolodzy dziecięcy.

Co bardzo ważne, neonatolog wykonuje badanie przedmiotowe noworodka. Jest ono zwykle przeprowadzane w szpitalu przed powrotem do domu. Niektóre części badania mogą być dla dziecka nieco niekomfortowe, ale nie będą powodować bólu. Celem jest wczesne wykrycie wszelkich problemów, aby można było rozpocząć leczenie tak szybko, jak to możliwe. Takie badanie obejmuje badanie bioder, oczu, serca, płuc, czy narządów płciowych.

Rozmowa z dr n. med. Małgorzatą Gołkowską

O poradni neonatologicznej rozmawiamy z dr n. med. Małgorzatą Gołkowską, specjalistą neonatologiem i z-cą dyrektora ds. medycznych szpitala św. Anny w Piasecznie, EMC Piaseczno.

Pani Doktor, czym zajmuje się neonatolog?

M.G.: Neonatolog jest specjalistą chorób okresu noworodkowego. Obejmuje swoja opieką noworodki donoszone, wcześniaki, niemowlęta w pierwszych miesiącach życia.

Czym zatem różni się neonatolog od pediatry?

M.G.: Neonatolodzy są pierwszymi lekarzami sprawującymi opiekę nad dzieckiem w oddziałach noworodkowych.  Jeżeli nowonarodzone dziecko jest zdrowe, urodziło się o czasie, po wypisie z oddziału noworodkowego, opiekę nad dzieckiem przejmuje pediatra.

Kiedy rodzic powinien udać się do neonatologa?

M.G.: Jeśli wczesny okres adaptacyjny jest powikłany zaburzeniami adaptacyjnymi, zakażeniami wrodzonymi, wadami wrodzonymi, wcześniactwem, czy innymi chorobami mającymi swoje źródło w okresie okołoporodowym, wówczas w pierwszych miesiącach życia dziecko powinno być pod opieką neonatologa.

Jakie wątpliwości pomoże nam rozwiać neonatolog?

M.G.: Jeżeli mamy nowonarodzone dziecko i cokolwiek nas niepokoi warto udać się na konsultację neonatologa. Nawet, jeśli nasze dziecko ma kilka miesięcy. Bardzo często stwierdzane u niemowlęcia nieprawidłowości mają swój początek w okresie okołoporodowym np. przedłużająca się żółtaczka, problemy z napięciem mięśniowym skutkiem przebytego niedotlenia okołoporodowego, słaby przyrost masy ciała czy inne patologie okresu noworodkowego.

Jak przygotować się do wizyty u lekarza neonatologa?

M.G.: Warto zabrać ze sobą wszystkie aktualne badania dziecka, karty informacyjne z pobytu dziecka w szpitalu, oraz książeczkę zdrowia, ponieważ będą potrzebne wszystkie dane dotyczące przebiegu ciąży, porodu i okresu po urodzeniu.

Bardzo dziękujemy za rozmowę.

Drodzy Rodzice,

Serdecznie zapraszamy na konsultacje neonatologiczne w każdy piątek w godzinach od 10:00-11:00. Konsultacje odbywają się po wcześniejszym zapisie telefonicznym pod nr tel. 22 73 54 101.