Jaki wpływ ma hałas na zdrowie człowieka?

W 2020 roku Europejska Agencja Środowiska opublikowała raport, z którego wynika, że jeden na pięciu mieszkańców Europy jest narażony na długotrwały hałas, który jest szkodliwy dla zdrowia. Ze względu na postępującą urbanizację oraz dalszy rozwój przemysłu i komunikacji oczekuje się, że liczba ta będzie stale rosnąć. Zanieczyszczenie hałasem zajmuje drugie miejsce – zaraz po zanieczyszczeniu powietrza – wśród największych zagrożeń środowiskowych.

Jak funkcjonuje narząd słuchu?

Narząd słuchu odbiera fale akustyczne, które są falami mechanicznymi. Mogą się one rozchodzić w różnego rodzaju ośrodkach, co jest skutkiem drgania cząsteczek. Energia, która w ten sposób powstaje, dociera do ucha. Gdy jest wystarczająco silna, powoduje pobudzenie narządu słuchu.

Fale dźwiękowe są zbierane przez małżowinę uszną. Dzięki temu wpadają prosto do przewodu słuchowego zewnętrznego, którym kierują się do ucha środkowego, znajdującego się za błoną bębenkową. Tam są one wzmacniane, ponieważ fala dźwiękowa powoduje drgania mechaniczne błony bębenkowej, które są następnie przenoszone na kosteczki słuchowe. Dzięki temu mogą trafić do ucha wewnętrznego.

Na ucho wewnętrzne składa się nie tylko narząd słuchu, ale również narząd równowagi. Znajduje się w nim ślimak – struktura wypełniona płynem, w której są obecne również rzęski i narząd Cortiego. Odbierają one drgania fali akustycznej, a następnie przekształcają je na impulsy nerwowe. Są one przekazywane do ośrodków słuchu w mózgu przy pomocy nerwu przedsionkowo-ślimakowego. Dopiero wówczas jesteśmy w stanie usłyszeć dźwięk.

Warto jednak pamiętać, że człowiek nie może usłyszeć wszystkich dźwięków. Fale docierające do narządu słuchu muszą mieć częstotliwość 16-20000 Hz. Jest to bardzo szeroki zakres. Mowa osiąga do 3000 Hz. Natomiast natężenie dźwięku mierzy się w decybelach.

Kiedy można mówić o hałasie?

Hałas jest definiowany jako wszelkie nieprzyjemne, niepożądane, uciążliwe i dokuczliwe dźwięki. Mogą mieć one różne pochodzenie: komunikacyjne, przemysłowe, komunalne. Jesteśmy na nie narażeni wszędzie – również w domu. Warto pamiętać, że uciążliwy hałas to nie tylko dźwięki, ale również wibracje i drgania mechaniczne, które nie są słyszalne (infradźwięki o niskiej częstotliwości i ultradźwięki o wysokiej częstotliwości). Chociaż ich nie słyszymy, nie pozostają one bez wpływu na organizm.

O tym, co jest uznawane za uciążliwy hałas, decyduje wrażliwość osobnicza, ale także odległość od jego źródła. Co ważne, głośne dźwięki oddziałują na organizm człowieka, nawet gdy subiektywnie nie są odbierane za nieprzyjemne lub dokuczliwe.

Natężenie poszczególnych dźwięków przedstawia się następująco:

• szept – 10 decybeli,
• szum liści - 10-20 decybeli,
• rozmowa – 40-60 decybeli,
• krzyk dziecka – 80 decybeli,
• odkurzacz – 60 decybeli,
• kosiarka - 80 decybeli,
• spokojna ulica (bez ruchu ulicznego) – 30 decybeli,
• ruch uliczny – 80-90 decybeli,
• fajerwerki – 120 decybeli.

Należy pamiętać, że natężenie hałasu nie wzrasta liniowo, ale logarytmicznie. Dlatego nie można przyjąć, że krzyk dziecka jest dwa razy głośniejszy od zwykłej rozmowy. Uważa się, że próg przyjemności wynosi 100 decybeli, natomiast granica bólu to 130 decybeli. Natomiast w środowisku pracy za normę uznaje się hałas do 85 decybeli. Trzeba jednak pamiętać, że długotrwały hałas komunikacyjny, przemysłowy, domowy lub w środowisku pracy ma wpływ na zdrowie człowieka już przy około 70 decybelach. Im jest wyższy, tym poważniejsze uszkodzenia powoduje.

Hałas a narząd słuchu

Hałas wpływa niekorzystnie przede wszystkim na narząd słuchu, ponieważ ma on bezpośredni kontakt z falami akustycznymi, które docierają do niego ze środowiska. Zmiany, które powoduje, mogą być trwałe lub przejściowe. Ponadto ubytki słuchu mogą się pogłębiać z czasem, ponieważ głośne dźwięki prowadzą do uszkodzenia komórek ucha wewnętrznego i zaburzają ich funkcjonowanie. Jest to częsty problem w niektórych grupach zawodowych, narażonych na duże natężenie dźwięków – np. pracowników niektórych fabryk czy nauczycieli.

Uszkodzenie słuchu następuje już przy hałasie o natężeniu około 90 decybeli. Na skutek działania głośnych dźwięków może rozwinąć się krótkotrwałe lub długotrwałe upośledzenie słyszenia. Jest to zmęczenie słuchowe, które ustępuje po pewnym czasie (np. kilkunastu godzinach) od zakończenia ekspozycji na hałas. Szczególnie niebezpieczne są trwałe uszkodzenia słuchu, ponieważ są one nieodwracalne.

Osoby często przebywające w hałasie powinny regularnie badać słuch. Zwłaszcza w sytuacjach, w których zaczynają obserwować pogorszenie jakości słyszenia – jak konieczność przygłaszania filmów, częste niedosłyszenie, co powiedział ktoś inny. Pogorszenie słuchu czy szumy uszne to wskazania do wizyty u laryngologa. Może on wykonać badanie słuchu, a także płukanie uszu z woskowiną.

Wpływ hałasu na zdrowie człowieka

Przebywanie w hałasie może skutkować nie tylko trwałym uszkodzeniem słuchu. Skutki działania głośnych dźwięków odczuwa cały organizm. Uszkodzenia organiczne pojawiają się już przy 75 decybelach.

Regularny wpływ hałasu na zdrowie człowieka prowadzi do pogorszenia się ogólnego stanu zdrowia. Zbyt niskie lub wysokie dźwięki oddziałują negatywnie na psychikę - nawet gdy nie są zbyt głośne. Pojawiają się: rozdrażnienie, zdenerwowanie, agresja, a nawet zaburzenia psychiczne. Ponadto występują problemy z koncentracją, pogorszenie pamięci, upośledzenie funkcji poznawczych, niemożność skupienia uwagi oraz zaburzenia snu. Dzieje się tak, ponieważ pod wpływem hałasu układ nerwowy jest zbyt obciążony.

Skutki hałasu to również:

• zaburzenia ze strony układu krążenia (wzrost ciśnienia tętniczego krwi, zwężenie naczyń krwionośnych),
• zaburzenia ze strony układu pokarmowego (wzrost ryzyka wystąpienia choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy),
• nawracające bóle głowy,
• zaburzenia metaboliczne,
• zaburzenia hormonalne (nadmierne wydzielanie hormonów stresu),
• spadek odporności.

Skutki działania hałasu na zdrowie człowieka można ograniczać.

W jaki sposób ograniczyć negatywny wpływ hałasu?

Przede wszystkim warto wyeliminować źródła hałasu w otoczeniu. Pomóc może wybieranie sprzętów domowych, które pracują cicho. Warto zaopatrzyć się w różnego rodzaju maty i rolety wygłuszające, a także uszczelnić okna. Dobrze jest porozmawiać z lokalnymi władzami o rozwiązaniach, które pozwalają zmniejszyć hałas środowiskowy.

Osoby narażone na wysoki poziom hałasu w pracy powinny korzystać ze specjalnych ochraniaczy. Zapewnienie ich jest obowiązkiem pracodawcy. To właśnie hałas przemysłowy jest częstą przyczyną uszkodzeń słuchu.