Europejski Dzień Walki z Rakiem Piersi - badania i profilaktyka

Europejski Dzień Walki z Rakiem Piersi został ustanowiony w 2008 roku z inicjatywy Europejskiej Koalicji do Walki z Rakiem Piersi. Już wcześniej każdy październik był Miesiącem Świadomości Raka Piersi. Symbolem tego wydarzenia i znakiem solidarności z chorymi jest różowa wstążka. Święto ma przypominać i zwiększać świadomość społeczeństwa na temat profilaktyki przeciwnowotworowej. Każdego roku 15 października organizowane są badania, konsultacje i wykłady. Każda osoba powinna zdawać sobie sprawę, że wczesne wykrycie choroby kilkakrotnie zwiększa szansę na jej wyleczenie.

Rak piersi - objawy

Rak piersi jest nowotworem złośliwym. Wywodzi się z tkanki nabłonkowej. Może być przewodowy, zrazikowy, cewkowy, śluzowy, zapalny, rdzeniasty lub płaskonabłonkowy. Zdarza się, że w jego komórkach są obecne specyficzne białka. Tym samym staje się on zależny od hormonów.

Najczęściej rak piersi objawia się twardym guzkiem. Zwykle nie powoduje on dolegliwości bólowych. Może być umiejscowiony w różnych częściach gruczołu sutkowego. Najczęściej umiejscawia się w górnym bocznym fragmencie piersi, ale jego lokalizacją są też dolna i górna część przyśrodkowa oraz dolna część boczna. Guz może być obecny także za brodawką.

Guz to nie jedyny objaw raka piersi. Czujność powinny wzbudzić także: wyciek z brodawki, zmiana wyglądu skóry na piersi (np. jej zgrubienie lub zaczerwienienie), zmiana kształtu piersi, obrzęk, wciągnięcie brodawki, ból i owrzodzenie. Warto jednak pamiętać, że we wczesnym stadium nowotwór nie powoduje żadnych dolegliwości. Może rozwijać się w ten sposób przez bardzo długi czas.

Cechą charakterystyczną złośliwych zmian nowotworowych jest zdolność do tworzenia przerzutów: do węzłów chłonnych lub innych narządów wewnętrznych (m.in. mózgu i wątroby). Jest to cecha, która niekorzystnie wpływa na skuteczność leczenia i rokowanie. Dlatego tak ważne jest wczesne wykrycie raka piersi.

Kto choruje na raka piersi?

Na raka piersi każdego roku choruje około 19 tysięcy Polek. Jest to aż 23% wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe. Niestety, liczba nowych przypadków w całej Europie stale rośnie. Nowotwór ten wiąże się także z wysoką śmiertelnością. Z powodu raka piersi prawie ¼ chorych umiera – dziennie jest to 15 kobiet.

Ryzyko zachorowania na raka piersi wzrasta wraz z wiekiem. Nawet 80% przypadków rozpoznaje się po 50. roku życia. Jednak nie oznacza to, że nie chorują również młode kobiety.

W rozwoju raka piersi znaczenie mają czynniki genetyczne. 10% wszystkich przypadków jest związana z mutacjami dziedziczonymi (mutacja w genach BRCA1 i BRCA2). Pozostałe zachorowania wynikają z przemian genowych, do których dochodzi w ciągu całego życia pod wpływem różnego rodzaju czynników środowiskowych. Przypuszcza się, że są to: nadwaga, nadużywanie alkoholu, stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej, palenie tytoniu, dieta wysokotłuszczowa. Istotne są też przebycie raka jajnika lub trzonu macicy, wczesny wiek pierwszej miesiączki (przed 12. rokiem życia), późna menopauza, a także późna ciąża (po 30. roku życia) lub jej brak.

Warto pamiętać, że na zachorowanie narażone są nie tylko kobiety. Guza piersi mogą mieć również mężczyźni. 1% wszystkich przypadków dotyczy właśnie panów. Między innymi ze względu na brak tej wiedzy w ich przypadków nowotwór wiąże się z wyższą śmiertelnością, ponieważ jest rozpoznawany zbyt późno.

Profilaktyka raka piersi

Szansę na całkowite wyleczenie zwiększa wczesne wykrycie zmian nowotworowych – zanim ich komórki rozsieją się po całym organizmie, tworząc przerzuty. Dlatego każda osoba powinna zdawać sobie sprawę z tego, jak wygląda profilaktyka raka piersi. Ważna jest także świadomość, które objawy są niepokojące i wymagają niezwłocznej konsultacji lekarskiej.

Profilaktyka raka piersi obejmuje:

• regularne badania przesiewowe,
• samobadanie piersi,
• prowadzenie zdrowego stylu życia (z wyeliminowaniem czynników ryzyka).

Możliwe jest także wykonanie testu genetycznego na nosicielstwo mutacji w genach BRCA1 i BRCA2. Ich obecność znacznie zwiększa ryzyko zachorowania. W takich przypadkach jednym z działań profilaktycznych jest profilaktyczna mastektomia, czyli usunięcie piersi (wraz z ich rekonstrukcją). Od 2019 roku zabieg tego typu można wykonać bezpłatnie w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia.

USG piersi

Jednym z badań jest ultrasonografia (USG) piersi. Jest ono skierowane już do młodych kobiet. Pierwsze z nich powinno odbyć się już około 20. roku życia i być powtarzane co 2 lata. Po ukończeniu 30 lat należy je wykonywać co 12 miesięcy. Niekiedy badanie powinno być wykonywane częściej – w grupie kobiet z czynnikami ryzyka. O takiej potrzebie informuje lekarz.

Warto pamiętać, że USG piersi powinno być wykonane u kobiet w ciąży. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca, aby odbyło się ono w I lub II trymestrze. Ciężarne są również narażone na zachorowanie.

USG piersi jest bezbolesne i trwa około 15 minut. Dzięki niemu lekarz jest w stanie wykryć ewentualne zmiany w piersiach i wstępnie określić ich charakter. Zalecane jest, aby badanie odbyło się zaraz po ustąpieniu krwawienia menstruacyjnego (w przypadku kobiet, które stosują antykoncepcję hormonalną, może to być dowolny dzień cyklu).

Mammografia

Kolejnym badaniem jest mammografia. Jest to metoda radiologiczna, która polega na wykonaniu zdjęć RTG sutka. Pozwala to na wykrycie nieprawidłowych zmian w obrębie piersi. Badanie jest bezpieczne.

Mammografia jest przeznaczona dla kobiet od 40 - 50. roku życia. W Polsce każda pani, która ma 50–69 lat, ma możliwość wykonania badania bezpłatnie (koszty ponosi Narodowy Fundusz Zdrowia) raz na 2 lata (lub raz na rok przy występowaniu jeszcze innych czynników ryzyka).

Z mammografią wiąże się ogólnopolska akcja. Po całej Polsce jeżdżą tzw. mammobusy, czyli mobilne punkty, w których można wykonać badanie. Szczegółowy harmonogram ich postoju jest dostępny na stronie internetowej NFZ.

USG a mammografia – jakie są różnice?

Podstawową różnicą jest technika badania. Mammografia wykorzystuje promienie RTG, a USG ultradźwięki. Pierwsza z nich jest zalecana u kobiet po 40. roku życia ze względu na nieco inną budowę piersi (więcej tkanki tłuszczowej). Natomiast ultrasonografia doskonale sprawdza się u młodszych pacjentek.

Samobadanie piersi - jak je wykonać?

Ważne są nie tylko obrazowe badania profilaktyczne, ale też tzw. samobadanie piersi. Obejmuje ono oglądanie i dotykanie gruczołu sutkowego. Należy przeprowadzać je raz w miesiącu – między 5–10. dniu cyklu (po menopauzie może to być dowolny dzień).

Pierwszym etapem jest oglądanie piersi. Należy stanąć przed lustrem z rękoma wzdłuż ciała, a następnie ocenić kształt piersi, stan skóry, niepokojące objawy (np. obrzęk). To samo trzeba powtórzyć z rękami opartymi o biodra i skrzyżowanymi nad głową.

Drugim etapem jest ocena palpacyjna. Odbywa się ona na stojąco z jedną ręką założoną za głowę oraz w pozycji leżącej na wznak z ręką pod głową. Pierś należy dotykać 3 palcami, okrężnymi ruchami, zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Od środka ciała aż do dołów pachowych. Samobadanie piersi powinno przebiegać pomału i spokojnie. Wyczucie zgrubień lub guzków oraz zmiany w wyglądzie gruczołu sutkowego należy zgłosić lekarzowi.