Czym jest wyrostek robaczkowy? Diagnostyka, objawy i leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego

Wyrostek robaczkowy to niewielki narząd zlokalizowany na początku jelita grubego. Zazwyczaj niewiele się o nim mówi, dopóki nie pojawią się silne dolegliwości związane ze stanem zapalnym. Zapalenie wyrostka robaczkowego jest jedną z najczęstszych przyczyn nagłych interwencji chirurgicznych w jamie brzusznej. Objawia się gwałtownym, silnym bólem brzucha, gorączką i nudnościami, co wymaga natychmiastowej diagnostyki i leczenia. Sprawdź, co warto wiedzieć na ten temat i jak zapobiec powikłaniom.

Z artykułu dowiesz się:

• czym jest wyrostek robaczkowy?
• czym jest zapalenie wyrostka robaczkowego?
• jakie są najczęstsze przyczyny stanu zapalnego wyrostka robaczkowego?
• jak objawia się stan zapalny wyrostka robaczkowego?
• jak rozpoznać zapalenie wyrostka robaczkowego i jakie są najskuteczniejsze metody leczenia?

Co to jest wyrostek robaczkowy?

Wyrostek robaczkowy jest częścią przewodu pokarmowego, nazywaną dawniej „ślepą kiszką”. Nazwa ta nawiązuje do specyficznej budowy narządu – wyrostek robaczkowy to cewka odchodząca od kątnicy otwarta tylko z jednej strony. Jego długość jest kwestią indywidualną – może osiągać od 5 do nawet 20 cm.

Choć jeszcze do niedawna uważano go za narząd szczątkowy, obecnie podejrzewa się, że magazynuje bakterie przyjazne dla ludzkiego organizmu i bierze udział w procesie wytwarzania białych krwinek, które są niezbędne do generowania właściwej odpowiedzi immunologicznej. Warto jednak wiedzieć, że wycięcie wyrostka robaczkowego nie powoduje znacznego upośledzenia odporności.

Co ciekawe – wyrostek robaczkowy nie zawsze położony jest w tym samym miejscu. W zależności od długości może zwisać, być schowany za jelitami lub skierowany w górę ku wątrobie, co w niektórych przypadkach utrudnia rozpoznanie zapalenia wyrostka robaczkowego.

Bez tego narządu można jednak żyć. Jeśli rozwinie się ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, najczęstszą metodą leczenia jest operacja i jego wycięcie. Narastający ból w okolicy pępka, który ostatecznie lokalizuje się w rejonie prawego biodra stanowi wskazanie do pilnej wizyty u lekarza.

Zapalenie wyrostka robaczkowego – co to za choroba?

Na skutek działania różnych czynników może dojść do ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego. Stan zapalny wywołuje szereg silnych dolegliwości i musi być odpowiednio leczony. Jeśli pomimo intensywnego bólu, pacjent zbagatelizuje swój stan, mogą pojawić się niebezpieczne powikłania. Najczęściej prowadzi to do rozlanego zapalenia otrzewnej – stanu zagrożenia życia.

Warto wiedzieć, że ostre zapalenie wyrostka robaczkowego to dość częsta przypadłość. Szacuje się, że rocznie dotyczy nawet 10 na 100 000 osób. Zwykle diagnozowane jest u dzieci w wieku wczesnoszkolnym oraz pacjentów, którzy w przeszłości przeszli zabieg appendektomii, jednak pozostawiono w ich ciele kikut wyrostka dłuższy niż 1 cm.

Oprócz ostrego stanu zapalnego, wyróżnia się także przewlekłe zapalenie wyrostka robaczkowego. Lekarz może je zdiagnozować, jeśli przez wiele miesięcy silny ból brzucha i inne objawy choroby pojawiają się i ustępują. Dopiero po pewnym okresie czasu zapalenie przechodzi w stan ostry. Zdecydowanie częściej u pacjentów występuje zapalenie wyrostka robaczkowego o charakterze ostrym.

Przyczyny zapalenia wyrostka robaczkowego

Stan zapalny wyrostka robaczkowego może być wywołany przez wiele czynników. Ta wąska cewka ma tendencję do zatykania, najczęściej przez kamienie kałowe – twarde grudki kału z jelita. Przyczyną zapalenia bywa również obrzęk tkanki chłonnej wewnątrz wyrostka. W niektórych przypadkach stan zapalny wywołują także pasożyty. Za inne przyczyny choroby uważa się:

• niedokrwienie i martwicę jednej ze ścian wyrostka (źródłem może być uciskający na nią kamień kałowy),
• guzy w świetle wyrostka robaczkowego o charakterze złośliwym i niezłośliwym.

Niezależnie jednak od przyczyny ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego, jego objawy i postępowanie lecznicze są bardzo podobne. Specjaliści w dziedzinie zdrowia układu pokarmowego wskazują, że stan zapalny wyrostka robaczkowego rozwija się najczęściej u pacjentów z krajów wysoko rozwiniętych. Związane jest to z dietą bogatą w cukier oraz mocno przetworzoną żywność, a jednocześnie ubogą w błonnik pokarmowy.

Objawy zapalenia wyrostka robaczkowego

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego zazwyczaj zwiastuje nagły silny ból brzucha, co stanowi dość nieswoisty objaw. Na początku pacjenci skarżą się na rozlany ból całego brzucha, nie mogąc wskazać dokładnego źródła. Dzieje się tak, ponieważ w pierwszej fazie ma on ogólny charakter, tzw. „ból trzewny”, a dopiero po pewnym czasie lokalizuje się po prawej stronie brzucha tuż nad pachwiną. Różnice w odczuwanych przez pacjentów objawach związane są z umiejscowieniem wyrostka, które może się nieco różnić oraz odpowiedzią immunologiczną generowaną przez organizm.

Ból nasila się podczas kasłania, kichania i wykonywania jakichkolwiek ruchów. Zazwyczaj zwiększa się także przy próbach podnoszenia prawej nogi do pionu lub ucisku okolic lewego dołu biodrowego.

U chorych występuje utrata łaknienia, podwyższona temperatura ciała, dreszcze, nudności oraz wymioty. W przypadku dzieci może pojawić się biegunka, natomiast u starszych pacjentów – zaparcia. Odczuwają oni pełność w jamie brzusznej i przyspieszony rytm serca.

Jeśli pacjent z zapaleniem wyrostka nie zgłosi się do lekarza najpóźniej na tym etapie, dolegliwości nasilą się. Ból znów obejmie większy obszar jamy brzusznej i mogą pojawić się problemy z oddawaniem moczu, mimo silnego parcia na pęcherz. Oznacza to, że zapalenie wyrostka robaczkowego rozwija się w zapalenie otrzewnej – znacznie bardziej niebezpieczne dla zdrowia i życia.

Bardzo silny i trudny do wytrzymania ból brzucha może zwiastować także perforację wyrostka w przebiegu stanu zapalnego. Jeśli jedna ze ścianek pęcherzyka została przerwana, a zakażona treść przedostała się do jamy brzusznej, dolegliwości mogą być bardzo dokuczliwe.

Zapalenie wyrostka robaczkowego – diagnostyka i leczenie

U pacjentów zgłaszających się z nagłym silnym bólem brzucha, lekarze najczęściej w pierwszej kolejności podejrzewają zapalenie wyrostka robaczkowego. Na początku specjalista przeprowadza z pacjentem wywiad medyczny, pyta o objawy oraz czas ich wystąpienia. Wykonuje również palpacyjne badanie jamy brzusznej, co może być nieprzyjemne dla chorego, ponieważ wiąże się z uciskaniem obolałych okolic.

W zależności od stanu pacjenta, zlecane są również badania krwi – CRP oraz morfologia, aby sprawdzić poziom leukocytów. Niezbędna bywa także szczegółowa diagnostyka obrazowa – USG jamy brzusznej i miednicy oraz rentgen. U kobiet konieczne może być też badanie ginekologiczne, aby sprawdzić, czy źródło bólu nie pochodzi z narządów rodnych.

Najczęstszą i uważaną za najskuteczniejszą metodą leczenia ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego jest jego usunięcie. Zabieg można wykonać metodą tradycyjną z otwarciem jamy brzusznej lub techniką laparoskopową. W tym drugim przypadku przez trzy niewielkie otwory o szerokości 5-10 mm wprowadza się mikronarzędzia chirurgiczne oraz kamerę. Usunięcie wyrostka przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym, a pacjent przy braku powikłań wypisywany jest do domu już następnego dnia.

Technika laparoskopowa zmniejsza ból pooperacyjny oraz okres rekonwalescencji, dlatego uznawana jest za najnowocześniejszą i najbezpieczniejszą dla pacjenta procedurę.

Podsumowanie

Jeśli pojawił się u Ciebie gwałtowny intensywny ból brzucha, nie bagatelizuj tego stanu. Zanim zażyjesz środki przeciwbólowe, koniecznie skonsultuj się z lekarzem. Tego rodzaju leki mogą zamaskować objawy zapalenia wyrostka robaczkowego, co opóźni czas interwencji lekarskiej, która jest niezbędna, aby zapobiec niebezpiecznym skutkom zapalenia otrzewnej.

Bibliografia

M. Klukowski, Przyczyny ostrego bólu brzucha u chorych w podeszłym wieku, „Borgis – Postępy Nauk Medycznych” 2008, nr 11, s. 722-725.

F. Mehta, M. French, What to know about the early symptoms of appendicitis, https://www.medicalnewstoday.com/articles/312123  (dostęp: 31.07.2024 r.).