Wstydliwe problemy

HEMOROIDY  

• Skąd się biorą?

Problem z nimi zaczyna się już od samej nazwy. Z jednej strony mianem hemoroidów lub guzków krwawniczych określa się anatomiczne struktury naczyniowe, zlokalizowane w kanale odbytu, z drugiej zaś strony nazywamy w ten sam sposób problem chorobowy wynikający z ich podrażnienia i/lub powiększenia. Hemoroidy są splotami drobnych naczyń tętniczych i żylnych przebiegających pod błoną śluzową wyściełającą kanał odbytu.  Przy wzmożonym parciu (np. dźwiganie) mogą  wypełniać się krwią, wspomagając utrzymanie szczelności odbytu. Ewolucyjnie hemoroidy pojawiły się, gdy człowiek zaczął chodzić na dwóch nogach, co spowodowało wzrost ciśnienia w obrębie miednicy i konieczność powstania dodatkowego „uszczelnienia” odbytu. Siedzący tryb życia i pracy, trudności w wypróżnianiu się, pod postacią zarówno zaparć, jak i przewlekłych biegunek, przesiadywanie w toalecie z książką czy laptopem, mogą sprzyjać podrażnianiu i stopniowemu powiększaniu się hemoroidów.  

Gdy pojawia się problem

W miarę upływu czasu, powyższe czynniki mogą doprowadzić do pojawienia się następujących objawów: 

podstawowe

• krwawienia świeżą krwią z odbytu, o różnym nasileniu (od śladu krwi na papierze toaletowym do obfitego krwawienia, wymagającego hospitalizacji)
• zauważalne wypadanie miękkich guzków poza odbyt (szczególnie przy wypróżnieniu) – tzw. wypadanie hemoroidów, początkowo mniej nasilone, z guzkami cofającymi się do odbytu samoistnie zaraz po wypróżnieniu, aż do nieodprowadzanego stałego wypadnięcia

dodatkowe

• świąd lub pieczenie odbytu
• trudności w utrzymaniu higieny okolicy odbytu
• wydzielina śluzowa  z odbytu

Uważa się, że ok. 90% osób w wieku dorosłym przynajmniej raz w życiu miało dolegliwości wywołane hemoroidami. U większości problemy te są sporadyczne, niekiedy jednak potrafią w znaczący sposób wpłynąć na komfort życia. Wielu historyków zastanawia się, czy jedną z przyczyn klęski cesarza Napoleona pod Waterloo w czerwcu 1815 roku, nie były bardzo dokuczliwe hemoroidy, które uniemożliwiły mu siedzenie na koniu i dowodzenie wojskami.

Wracając do objawów – ponieważ wiele chorób odbytu i jelita grubego może powodować podobne dolegliwości (w tym inne łagodne schorzenia proktologiczne, ale także nowotwory złośliwe odbytu i jelita grubego), nie należy od razu każdego objawu składać na karb hemoroidów i bez konsultacji lekarskiej leczyć ich którąś z licznych, dostępnych w aptekach maści, kremów, czopków, tabletek (Nb. ostatnio doliczyłem się 65 różnych preparatów zalecanych na hemoroidy, które bez recepty można kupić w aptece!).

Koniecznie do lekarza!

Wielu pacjentów unika badania lekarskiego, a nawet rozmowy z lekarzem o swoich dolegliwościach, co może w konsekwencji prowadzić do różnego rodzaju powikłań, a niekiedy do zbyt późnego rozpoznania choroby nowotworowej odbytu lub jelita grubego.

Istnieje równie powszechny co błędny stereotyp, w myśl którego hemoroidy lub (opisana poniżej) szczelina odbytu mogą w miarę upływu czasu „przekształcać się” w nowotwór złośliwy. Jest to nieprawdziwe i niezwykle szkodliwe przekonanie. Nie istnieją żadne wiarygodne dowody przemawiające za taką możliwością, natomiast hemoroidy i niektóre nowotwory odbytu oraz dolnego odcinka jelita grubego mogą przebiegać z podobnymi objawami. Tym bardziej ważne jest, aby stwierdzone u siebie objawy bez zwlekania skonsultować z lekarzem (pierwszego kontaktu lub proktologiem). 

Badania diagnostyczne

Podstawowym badaniem jest badanie proktologiczne, składające się z oglądania okolicy odbytu, badania palcem kanału odbytu oraz w razie potrzeby anoskopii, czyli wziernikowania kanału odbytu. W dalszej diagnostyce wykorzystujemy badania endoskopowe jelita grubego, takie jak: sigmoidoskopia (badanie dolnego odcinka jelita grubego), kolonoskopia (badanie całego jelita grubego) oraz niekiedy, szczególnie przy kwalifikacji do leczenia operacyjnego – manometria anorektalna, czyli badanie funkcji zwieraczy odbytu i bańki odbytnicy. 

Sposoby leczenia 

Leczenie hemoroidów zależy od rodzaju i nasilenia wywoływanych przez nie dolegliwości. Przy niewielkim natężeniu objawów stosuje się leczenie zachowawcze, miejscowe (maści, czopki, nasiadówki, leki doustne). Natomiast u chorych z większym nasileniem objawów rozważa się leczenie zabiegowe, które zmierza do usunięcia nadmiaru hemoroidów. Jest wiele metod leczenia zabiegowego i ich dobór zależy od stanu miejscowego choroby, ewentualnych dodatkowych wskazań i przeciwwskazań oraz specjalizacji ośrodka proktologicznego. Gdy wypadanie hemoroidów jest bardzo nasilone, można rozważyć leczenie operacyjne. We wszystkich przypadkach niezwykle istotne są zalecenia dotyczące modyfikacji diety (zmierzające do regulacji rytmu wypróżnień), zmiany nawyków związanych z oddawaniem stolca oraz zwiększenia aktywności fizycznej. 

Szczelina odbytu - Kłopotliwa rana

Niekiedy wskutek zaparć, przewlekłych biegunek czy zbyt forsownego parcia na stolec dochodzi do linijnego pęknięcia błony śluzowej kanału odbytu. Powstaje w ten sposób szczelina odbytu – trudno gojąca się, bardzo bolesna i dokuczliwa. Jej podstawowym objawem jest silny, przenikliwy ból odbytu, pojawiający się podczas wypróżnienia i trwający niekiedy wiele godzin. Czasem towarzyszy mu niewielkie krwawienie świeżą krwią z odbytu.  

Działania terapeutyczne

Niewielki odsetek szczelin odbytu może zagoić się bez dodatkowego leczenia. Wystarczy jedynie zastosowanie diety, pozwalającej na unikanie zaparć, stosowanie środków zmiękczających stolec i odpowiedniej higieny okolicy odbytu. Większość chorych ze szczeliną odbytu wymaga jednak leczenia. Ponieważ nie ma możliwości zamknięcia szczeliny odbytu poprzez na przykład jej zaszycie, stosowane metody leczenia (zachowawcze i zabiegowe) zmierzają do stworzenia odpowiednich warunków do wygojenia szczeliny poprzez zmniejszenie napięcia mięśni zwieraczy odbytu oraz poprawę ukrwienia okolicy.

Z uwagi na silny ból możliwości przeprowadzenia badania są często ograniczone, niemniej jednak nawet po zagojeniu szczeliny wskazane jest wykonanie pełnego badania proktologicznego, w razie wskazań rozszerzonego o dodatkowe badania (jak w przypadku hemoroidów).

Początkowo stosuje się leczenie zachowawcze, z wykorzystaniem maści (często są to maści zawierające w swoim składzie leki stosowane w kardiologii). Jeśli nie uda się wygoić szczeliny zachowawczo, pacjenta można kwalifikować do ostrzyknięcia szczeliny odbytu toksyną botulinową. Jest to prosty, ambulatoryjny zabieg, skuteczny w dużej grupie pacjentów, u których leczenie zachowawcze nie przyniosło poprawy. Ostatnią opcją leczenia jest zabieg chirurgiczny, polegający na nacięciu wiązki mięśnia zwieracza wewnętrznego odbytu bocznie do szczeliny, co stwarza jej warunki do wygojenia.

Jak zapobiec nawrotom? 

Ponieważ szczelina odbytu, nawet po pełnym wygojeniu może nawracać, bardzo ważne, aby na co dzień starać się unikać zaparć poprzez odpowiednią dietę, picie dużej ilości płynów. Poza tym unikać długiego przesiadywania w toalecie i nadmiernego parcia na stolec.

Podsumowując: przy jakichkolwiek niepokojących objawach ze strony odbytu trzeba przełamać wstyd i koniecznie udać się na konsultację z lekarzem.

BADANIA: 

• Anoskopia: pozwala na ocenę kanału odbytu dzięki specjalnemu wziernikowi, wprowadzanemu przez odbyt. Może być wykonywana w trakcie konsultacji proktologicznej
• Sigmoidoskopia: badanie dolnego odcinka jelita grubego, wykonywane giętkim endoskopem. Badanie to nie wymaga znieczulenia, w ramach przygotowania konieczne jest wykonanie dwóch lewatyw.
• Kolonoskopia: badanie całego jelita grubego, wykonywane giętkim endoskopem. W placówkach EMC standardem jest wykonywanie tego badania w dożylnej analgosedacji, co bardzo poprawia komfort pacjenta. Badanie wymaga dokładnego oczyszczenia jelita doustnym środkiem przeczyszczającym.
• Manometria anorektalna: badanie funkcji zwieraczy odbytu, mięśni dna miednicy oraz reakcji związanych z aktem wypróżnienia w zakresie bańki odbytnicy. Badanie jest wykorzystywane m.in. w przedoperacyjnej diagnostyce chorób odbytu, diagnostyce nietrzymania stolca i zaparć oraz zespołów bólowych odbytu.

dr n. med. Igor Łebski

chirurg ogólny, proktolog,

Szpital EuroMediCare we Wrocławiu